papa136

Krzysztof Obremski Sarmacki mesjanizm

1)    Maty słownik terminów i pojęć filozoficznych dla studiujących filozofię chrześcijańską. Oprać. Antoni Podsiad i Zbigniew Więckowski. Warszawa 1985, s. 388.

2)    Andrzej Zajączkowski: Główne elementy kultury szlacheckiej w Polsce. Wrocław 1961, s. 52.

3)    Janusz Maciejewski: Oświecenie polskie. Początki formacji, jej stratyfikacja i przebieg procesu historycznoliteracki. W zbiorze: Problemy literatury polskiej okresu oświecenia. S. II, Wrocław 1977, s. 83. Zob. też przedruk w: Janusz Maciejewski: Dylematy wolności. Zmierzch sarmatyzmu i początki oświecenia w Polsce. Warszawa 1994 [przyp. Red.]

4)    Cyt. za: Zajączkowski, op. cit., s. 50

5)    „Najwyższe godności - pisał Frycz-Modrzewski - od których zależy dobro publiczne, według zwyczajów i ustaw otrzymują u Polaków jedynie szlachcice. Oni sami mają stałe posiadłości i majątki dobrze zabezpieczone i nie zajmują się brudnymi pracami ani nie dbająo zarobki, które wzbudzałyby ludzką nienawiść. Lecz są związani z zienią i w jej uprawianiu ćwiczą swoje umiejętności, z jej owoców czynią zysk" (cyt. za: Szymon Starowolski: Wybór z pism. Oprać. Ignacy Lewandowski. Wrocław 1991, s. 295-296.

6)    Autor Reformacji obyczajów polskich pisze: „jednego pana, jedno prawo i jednaką wolność wszyscy mamy. [...] jako do cnoty, tak i do honorów równie nam wszystkim wrota są otworzone” (Starowolski, op. cit., s. 308). Honory stanowią naturalną aurę pełnionych urzędów, zaś cnota ujawnia się przede wszystkim w czas wojny.

7)    Zajączkowski, op. cit., s. 53. „Przyrodzony” związek stanu szlacheckiego i katolickiego wyznania pojawia się m.in. w pismach Orzechowskiego, który w Liście do Mikołaja Stadnickiego trzykrotnie broni tegoż wyznania za pomocą nie tyle argumentów teologicznych, co historycznych.

8)    Andrzej Frycz-Modrzewski: O poprawie Rzeczypospolitej. Warszawa 1953,

s. 318

9)    Tamże, s. 310.

10)    Tamże, s. 318.

11)    Tamże, s. 356-357.

12)    Andrzej Frycz Modrzewski: Mowy. Warszawa 1954, s. 151.

13)    Tamże, s. 154.

14)    Tamże, s. 147-148.

15)    Tamże, s. 152.

16)    Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego. Oprać. Jan Czubek. T. I. Kraków 1916, s. 295.

17)    Cyt. za: Jolanta Sawicka-Jurek: Kochowski o zwycięstwie wiedeńskim. „Przegląd Powszechny" 1983, nr 12, s. 323.

18)    Jan Stępień: Konstytutywne elementy ludu Bożego w źródłach przedchrześcijańskich. „Studia Theol. Vars.” (Warszawa) 1970, nr 10, f. 2; S. Wypych: Pięcioksiąg. Warszawa 1987; Tadeusz Żychiewicz: Pytania dla teologów. Lud wybrany?... „Znak” (Kraków) 1991, nr 430.

„Ogród”, r. VII: 1994, nr 4 (20) PL ISSN 0867-4205

Antoni Czyż

Polski barok niesarmacki

1) Czy to „nasze”? Skąd upór?

U schyłku stycznia 1994 roku odbyło się w Gmachu Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego kolejne, ósme już, otwarte zebranie naukowe Zespołu do Badań Źródłowych nad Literatura^ Dawną przy Towarzystwie „Ogród Ksiąg”, kierowanego przeze mnie¹. Tym razem przygotowano je wspólnie z „uniwersyteckim” Zespołem Literatury Staropolskiej, którym od lat kieruje prof. Janusz Pelc. Temat spotkania był niezwykły i ważny: Adon Giambattisty Marina w polskim przekładzie z czasów baroku, teraz, po wiekach, wydany². Przekład powstał zapewne w latach 1625-1647. Jego wydawcy-Luigi Marinelli i Krzysztof Mrowcewicz - podjęli trud ogromny (praca była bardzo żmudna), ale potrzebny, bo dla zrozumienia polskiego baroku najzupełniej niezbędny.

Marino ma w epoce baroku ton odrębny, własny. Nie od razu to w Polsce dostrzegano i, barwny skądinąd, portret poety w tomie Kazimierza Chłędowskiego Rzym. Ludzie baroku (pisanym w latach 1910-1911) zawiera też cierpkie uwagi na temat „seicentyzmu, tej poetyckiej zarazy”³. Dopiero niedawno Jadwiga Sokołowska poświęciła poezji Marina (zwłaszcza L’Adone) osobny, wnikliwy rozdział swej znakomitej (niedocenionej) książki Spory o barok⁴. Dopełniła ten obraz wiedza o polskich przekładach poety⁵. Jednak

Antoni Czyż (ur. 10 XI 1955), historyk literatury i idei, Kierownik Zakładu Literatury Dawnej w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Bydgoszczy. Wydał Poezje Józefa Baki (1986, razem z Aleksandrem Nawareckim) i dwie książki autorskie: Ja i Bóg. Poezja metafizyczna późnego baroku (1988) i Światło i słowo. Egzystencjalne czytanie tekstów dawnych (1995). Mieszka w Warszawie.

131