Pawluczuk Socjologia8

przy ścisłym przestrzeganiu tradycji, obyczajów oraz wiedzy odziedziczonych po poprzednich pokoleniach.jakiekolwiek rozluźnienie tego osłabia zwartość grupy i stanowi niebezpieczeństwo dla jej kulturalnego dorobku, zagrażając samemu jego istnieniu, albowiem człowiek na tym etapie nie wynalazł jeszcze niezmiernie skomplikowanego aparatu nauki nowoczesnej, który pozwala ludziom współczesnym nadawać wynikom doświadczeń niezniszczalną formę, sprawdzać je wciąż na nowo, stopniowo kształtować je w sposób bardziej odpowiadający ich zamierzeniom i stale w-zbogacać nowymi uzupełnieniami. Wiedza człowieka pierwotnego, struktura, tło społeczne, obyczaje i wierzenia, stanowią bezcenny plon mozolnych doświadczeń jego przodków, zdobyty wielkim kosztem, a który należy zachować za wszelką cenę” ²⁰.

Podobnie do Malinowskiego, J. Chałasiński źródło przysłowiowego konserwatyzmu chłopskiego widzi w tradycyjnej chłopskiej kulturze, a ściśle mówiąc — w sile związków łączących jednostkę z tą monokułturo-wą społecznością. Mówiąc o oporach w przyjmowaniu nowych elementów kulturowych autor ten pisze:

IjEaktu tego nie tłumaczy całkowicie, jak się zazwyczaj mniema, konserwatyzm chłopa jako jednostki. Wiąże się on przede wszystkim z bogactwem i siłą więzów, wiążących chłopa z rodziną, gromadą. Siła oporu, z jaką wieś broni się przeciw zmianom, przychodzącym z zewnątrz wynika z wewnętrznej spoistości wsi, z jej bogatej kultury społecznej” ^

Toteż całkiem zasadne będzie stwierdzenie, że w obu tych typach układów kulturowych: w kulturach tradycyjnych. o wielofunkcyjnej strukutrze wytworów' kulturowych, i w kulturach, gdzie takiej wielofunkcyjności

» Slktec z teorii kultury... Op. cif., ». 413 -414.

« Młode pokolenie chłopów t. J. Op. cit., s. 130 - 131.

nie obserwujemy, różne będą mechanizmy rozwoju. (Umiany w tradycyjnej społeczności terytorialnej, odbywają się przede wszystkim pod wpływem czynników zewnętrznych, przy czym zmiana każdego jej elementu jest dysfunkcjonalna w stosunku do całości, stąd leż społeczeństwo tego typu stawia mniejszy lub większy opór wszelkim zmianom ”, lub też pod wpływem zmiany któregoś z jej elementów zmienia się jako całość. Charakterystycznym zjawiskiem dla okresu wyjścia danej społeczności ze stanu bezruchu jest proces krystali-.wania się poszczególnych dziedzin życia społecznego w autonomiczne, wyodrębnione systemy wartości. W literaturze etnologicznej opisywano niejednokrotnie oces wyswobadzania się działalności ekonomicznej od sankcji moralnych, religijnych, estetycznych itp. i j kształtowanie się odrębnego systemu wartości ekono-icznych. Możemy śledzić także inne analogiczne pro-*y: wyodrębnianie się sztuki z całości życia społecz-ego i uniezależnianie się jej od funkcji czysto praktycznych lub magicznych, wyodrębnianie się wiedzy, filozofii, religii itp. W niniejszej pracy interesują mnie właśnie te, zachodzące w sferze świadomości, procesy w okresie wyjścia ze stanu „stabilności”.

** Najjaskrawszym przykładem takiego oporu są wyraźne zakazy _iiJfabranlające innowacji 1 ulepszeń oraz kary za przekroczenie tych akazów w społeczeństwach plemiennych. W społeczności ludowej role ‘nkcji przeciwko daleko Idącym innowacjom pełniła opinia publiczna, ięlnująca wszelkie dalej idące odchylenia od przyjętego standardu racy, odpoczynku 1 używania dóbr Niemniej Jednak, pewne innowacje są tu prawdopodobnie możliwe również w oparciu o własną twórczą Inwencję zdążającą w kierunku minimalizacji wysiłku. Mówi o tym m. In. K. Dobrowolski w pracy Chłopska kultura tradycyjna w: Studia nad ryciem społecznym... Op. eit.