PB291704

i ków — zaakceptowany, realizacja natrafiła na nieoczekiwany trudność: Rada Miejska Paryża potraktowała doświadczalny budowę jednostki mieszkaniowej, w której | przeszło tysiąc rodzin zamieszkać miało w najbardziej na owe czasy sprzyjających warunkach, równie rygorystycznie, jak zwykłe pawilony wystawowe, i uzależniła wy-| danie zezwolenia na użytkowani* przyznanego w 1934 r. terenu od podpisania przez głównych projektantów zobowiązania, te z chwilą zamknięcia EXPO budynki ulegnę

(rozbiórce.

Le Corbusier I P. Jeanneret zobowiązania takiego podpisać nie mogli, uważając je nie tylko za karygodne lekceważenie wysiłku zespołu architektów i konstruktorów. _— ale za marnotrawstwo publicznych funduszów. Nie chcieli jednakowoż zrezygnować

Sz okazji poglądowego przedstawienia podczas EXPO dorobku Cl AM. Szukając nowego środka masowego przekazu wiadomości o planowaniu przestrzennym, mieszkalnictwie. postępie technicznym wpadli na pomysł budowy, a raczej rozpoczęcia budowy muzeum wiedzy — prototypu ośrodków, które powinny powstać w całym kraju, aby zaspokoić powszechny głód stale aktualizowanych wiadomości o współczesnych kierunkach i współczesnych możliwościach organizacji tycia mieszkańców miast i wsi. A że w tym czasie komitet organizacyjny odstąpił od paryskiej tradycji międzynarodowych wystaw sztuk dekoracyjnych, i EXPO 1937 organizowano pod hasłem ..Sztuka i technika”, wydawało się, że ta trzecia z kolei propozycja powinna znaleźć pełne zrozumienie, j zwłaszcza że przedstawiony kosztorys był stosunkowo niski — dwa i pół miliona } franków na realizację pod stawowego jądra muzeum, którego inauguracja nastąpić miała w dniu otwarcia wystawy. Ale komitet organizacyjny odmówił przyznania nawet tak niskiego kredytu.

Dopiero w ostatniej chwili 15 grudnia 1936 r. zorientowano się. że publiczne lekceważenie Inicjatywy Le Corbusiera i P. Jeannereta może przedstawić w niekorzystnym świetle organizatorów wystawy. Zespołowi atelier przy rue de Sóvrcs powierzono wobec tego zadanie, zdawałoby się niewykonalne z uwagi na niezmiernie krótkie terminy I ograniczone do minimum kredyty: opracowanie projektu i przeprowadzenie realizacji Pawilonu Nowych Czasów, który by stanowił namiastkę muzeum wiedzy powszechnej o zagadnieniach związanych z zagospodarowaniem przestrzennym miast i wsi. żywą I dla wszystkich zrozumiałą ilustrację tematyki V Kongresu. Le Corbusier i P. Jeanneret zmobilizowali nie tylko cały zespół pracowni, ale liczną międzynarodową ekipę młodych współpracowników CIAM. zaprzyjaźnionych malarzy, rzeźbiarzy, fotografików. a nawet dzieci z klas rysunku szkół powszechnych — i przyjęli zlecenie*.

W okresie, kiedy w Paryżu gorączkowo projektowano, a potem montowano olbrzymi namiot, który pomieścić miał 1600 m² fotomontaży, wykresów, tablic, przedstawiających w sposób poglądowy rys historyczny rozwoju miast. Kartę Urbanistyki CIAM, nowy plan regulacyjny Paryża, a w Jego ramach szczegółowy projekt sanowanla jednej z kilkunastu dzielnie, uznanych oficjalnie za najbardziej niezdrewe. widoki perspektywiczne I makiety prototypów zespełów mieszkaniowych, budynków administracyjnych, szkół I przedszkoli, założeń sportowych I wypoczynkowych, szkice spółdzielczej wsi I jej powtarzalnego elementu: ..promiennej zagrody” (ferme radieuse) — nastąpiło porozumienie wschodnioeuropejskich grup CIAM. Odbyto dwa robocze zebrania: zimą 1937 r. w Budapeszcie i wiosną tegoż roku w Zttnie.

Członkowie węgierskiej grupy CIAM. Bierbauer I For bat. zapoznali zebranych z cezami referatów, przygotowywanych na V Kongres CIAM. Zagadnienie reformy rolne} wymagało przeprowadzenia ..mobtlłzac|ł gruntów” w całym kraju, ponieważ typowe dla wsi węgierskiej rozdrobnione działki uniemożliwiały racjonalną eskploata-cję. Ich skarłowacenle przypominało do złudzenia sytuację wsi polskiej (byliśmy wtedy pod świeżym wrażeniem lektury wydawnictw Instytutu Gospodarstwa Społecznego — Pamiętników chłopów i Struktury społecznej wsi polskiej). Analogia ukierunkowania prac regionalłlstów z Budapesztu I Warszawy okazała się mocną podstawą porozumienia.

Przy sposobności dyskusji nad planami regionalnymi Zlina I Hodonina. opracowywanymi przez przedstawicieli czechosłowackiej grupy CIAM — Fuchsa I Kumposta. stwierdzono, że posługują się oni tymi samymi metodami co urbaniści polscy (współautor Warszawy funkcjonalnej. Jan Chmielewski opracowywał wtedy plan zagospodarowania przestrzennego Zakopanego, regionu Tatr I Podtatrza). Uznano konieczność koordynacji nie tylko linii klerunkowych.ale nawet konkretnych planów zagospodarowania przestrzennego sąsiadujących ze sobą obszarów: górskich regionów Czechosłowacji. Polski I Węgier, choć tereny te podzielone były granicami poszczególnych krajów. Postanowiono nawiązać stałą współpracę odnośnych krajowych biur planów regionalnych. Okazało się. że tzw. ..utopie dyletantów” miałyby wszelkie szanse reall-zacji. gdyby wydarzenia polityczne 1938 r.. a potem lata wojny nie opóźniły roboczych kontaktów...

2. Przebieg obrad V Kongresu (Paryż. 22 czerwiec—2 lipiec 1937)

Nie będzie chyba przesadą. Jeżeli stwierdzę, że V Kongres, inspirowany przez Le Corbusiera, przez niego I Jego współpracowników zorganizowany i przeprowadzony. stanowił apogeum działalności CIAM.

rawUww Nowych CU■

Przyczynił się do tego walnie Pawilon Nowych Czasów — muzeum wiedzy powszechnej o planowaniu przestrzennym, o mieszkalnictwie, o postępie społecznym i kulturalnym. o tym. czym mogłyby stać się w: półczesne miasta l wsie. gdyby fundusze publiczne wydatkować nie na zbrojenia, lecz na pokojowe budownictwo. Pawilon. Jak głosił napis przy wejściu, poświęcony był ludowi, aby zrozumiał, osądził i stawiał żądania. Świadczy o tym tytuł publikacji, która utrwaliła tę Jedyną w swoim rodzaju — niestety prowizoryczną — ekspozycję: Des canons. des munitionsi Mord! Des logls ...    ^“*"’*** '

s.y.p. Ale zanim monografia Pawilonu Nowych Czasów ujrzała światło dzienne, trzeba	1
było dodać na karcie tytułowej przypis: ..Tytuł pc wstał w 1937 r. I nie stanowi by-	S	- l

najmnłejaluzjl do palącej w 1938 r. aktualności ponownych zbrojeń..."

Może właśnie w obliczu rozpaczliwej sytuacji politycznej w Europie, gdzie hitleryzm I faszyzm zapuszczały coraz głębsze korzenie. może dlatego, że wielu najbardziej aktywnychczłonkówCIAM musiało Już wybrać drogę emigracji: Groplus i Mieś van

1«S