0297

274

Badanie skorupy ziemskiej.

na bezwodnej wyżynie Yukatanu wybijali studnie, dopóki nie natrafiali na zbiorniki wody, tworzące się na nieprzemakalnych warstwach inarglu, tak robią tam i teraz jeszcze, tylko woda najczęściej nie wydobywa się już za pomocą kołowrotów ręką ludzką, ale pracą wołów lub mułów, albo też samodzielnym motorem powietrznym.

Znaczne ułatwienie w tych robotach dały w XIX wieku studnie rurowe, zwane zwykle abisyńskiemi, których rury wyrobione są z żelaza walcowanego i dają się łączyć przez ześrubowanie; rura dolna posiada ostrze stalowe, co umożliwia wbijanie nawet w grunt twardy; powyżej ostrza jest ta rura dolna przedziurawiona jak sito, woda więc do niej dostawać się może; przy głębszem zapuszczaniu przymocowuje się śrubami rura druga, a toż samo powtarza się dalej, dopóki nie dosięgnie się wody, która się dobywa za pomocą dośrubowanej pompy. Studnia taka jest nader pożądana, zwłaszcza przy większych podróżach po obszarach bezw odnych, albo też dla kolonistów.

Gdzie w krajach cywilizowanych badania geologiczne wykazały nie-możebność lub niekorzystność kopania studzien, trzeba brakowi w^rody w^r inny zaradzić sposób, co przy udoskonalonych obecnie środkach technicznych najczęściej nie nastręcza szczególnych trudności. Tak np. rząd wirtember-ski w sposób bardzo skuteczny zaopatrzył bezwodne wioski Al bu szwab-skiego w^r wyborną wodę do picia, sprow^radza ją tam bowiem za pomocą potężnych pomp ze strumieni i rzek płynących w sąsiednich dolinach, a podobnie i w innych przypadkach opieka państw owa zdoła przynieść radę i pomoc, gdy nie wystarczają środki gmin oddzielnych.

Jak przy poszukiwaniu w^rody wiodło najpierw tylko doświadczenie bez-°- pośrednie, następnie obok niego różczka czarodziejska, a wreszcie w najnowszych dopiero czasach wiedza geologiczna i postępowanie systematyczne, tak też podobna troistość metod prowadziła człowieka i w^r górnictwie różnych epok: w^r okresie narodów oświeconych starożytności, jak i obecnie u narodów na niskim stopniu kultury stojących, przewodnikiem jest doświadczenie; w wiekach średnich i w pierwszych stuleciach czasów nowożytnych, jako czynnik współdziałający, przybywa różczka czarodziejska, a w czasach najnowszych siła czarodziejska tego ostatniego czynnika zastąpiona zostaje badaniem ścisłem, systematycznem dochodzeniem geologicz-nem, które w ciągu ostatniego stulecia osiągnęło zdobycze zgoła nieoczekiwane, do czego przyłożyła się i pożądana pomoc innych nauk, zwłaszcza rozwijającej się szybko chemji i potężnie wymagającej się fizyki, wraz z jej zastosowaniami w dziedzinie budownictwa- machin.

Górnictwo ma na celu dobywanie z łona ziemi minerałów użytecznych, odstawę ich z kopalni i doprowadzanie do stanu dającego się zużytkować technicznie; ponieważ zaś w różnych czasach, przy rozmaitym rozw^roju kultury, lub pod naciskiem zmiennych wymagań mody, niekiedy zgoła różne materjały mineralne wykopywano, stąd też górnictwo często znaczną chwdej-ność w zadaniach swych okazywało. Tak najdawniejsze pokolenia ludzkie,