PICT6391

Na specyficzny charakter problemów badawczych pedagogiki rzutuje tak/c rozległość problematyki badawczej. Odnosi sic ona zarówno do funkcjonowania całego systemu oświatowego, jego poszczególnych podsystemów, m in. szkół, placówek oświatowo-wychowawczych i opiekuńczych. Procesy wychowania przebiegają w różnych środowiskach: wiejskich i miejskich, zwartych i rozproszonych. jak i w różnych uwarunkowaniach społecznych, gospodarczych, środowiskowych. itp. Związane są one także z dużym zróżnicowaniem wewnętrznym badanej zbiorowości, tj. dzieci i młodzieży uczęszczających do różnych typów szkół i placówek oświatowych, iclt rodziców, nauczycieli, społeczności lokalnych, itp.

Problematyka pedagogiczna może i nierzadko jest rozpatrywana w odniesieniu do pojedynczych oddziaływań wychowawczych, np. wychowawca wychowanek jak t w skali grup społecznych czy całego społeczeństwa. Analiza tej problematyki może być rozpatrywana z punktu edukacji formalnej realizowanej w instytucjach szkolnych, jak i szeroko rozumianego środowiska nieszkolncgo, czyli poza ramami edukacji intencjonalnie organizowanej, czyli pozaszkolnej, którą stosują bardzo zróżnicowane formy i sposoby oddziaływań wychowawczych. Badania odnoszące się do tych zagadnień dotyczą najczęściej warunków materialno-bytowych. w jakich instytucje szkolne i pozaszkolne funkcjonują, realizując swoje podstawowe zadania. Z tych też względów problematyka badawcza pedagogiki musi obejmować nic tylko zmienne wpływające bezpośred-• nio na proces kształcenia i wychowania, ale także i zmienne towarzyszące temu ■ procesowi, takie jak: warunki materialne, finansowe, kadrowe, społeczne, śro-7 dowiskowc i inne.

Nierzadko problemy badawcze pedagogiki odnoszą się do wdrażanych do praktyki nowych metod i sposobów kształcenia i wychowania, innowacji pedagogicznych, reform programowych, strukturalnych czy finansowych jak i weryfikowania icłi pod względem celowości i zasadności wdrożenia. Niekiedy odnoszą się one do tak ważnych kwestii społecznych, jak np. upowszechniania wykształcenia średniego czy wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, itp. Ich ocena i wartość praktyczna jest także ważnym problemem badawczym pedagogiki.

Podejmując badania należy pamiętać, iż problemy badawcze pedagogiki, są zawsze powiązane z zewnętrznymi i wewnętrznymi uwarunkowaniami wpływającymi na postępowanie i zachowania dzieci i młodzieży, a w szczególności ze środowiskiem społecznym, w którym szkoła bądź placówka oświatowa funkcjonują. Pedagogika zajmująca się ustalaniem zależności sprawczych obejmujących te zmienne, nic może pomijać żadnego /. tych czynników. Biorąc pod uwagę swoistość pedagogicznej problematyki badawczej oraz wymienione uwarunkowania, badacz musi określić, czy formułowane problemy badawcze odnosić się będą do cech osobowych uczniów, do iclt postaw, zainteresowań. aspiracji, trudności szkolnych, itp., czy do usprawniania działań

/wiązanych z kształceniem i wychowaniem czy też do instytucji oświatowych, a jeżeli tak, to do jakich.

Poczynione uwagi odnoszące się do zasad formułowania problemów badawczych oraz specyfiki problematyki badawczej pedagogiki, umożliwiają przedstawienia pewnych podstawowych warunków, składających się na ich metodologiczną poprawność:

1.    Każdy problem, aby został empirycznie uzasadniony, powinien być w sposób jasny, dokładny i precyzyjnie sformułowany.

2.    Problemy badawcze powinna cechować empiryczna sprawdzalność. wyrażająca się w możliwości potwierdzenia ich prawdziwości lub fałszywości na gruncie badań naukowych.

3.    Problemy badawcze muszą posiadać wartość praktyczną. Oznacza to, ze ich rozwiązania powinny być przydatne i użyteczne dla doskonalenia praktyki, w tym i doskonalenia procesu kształcenia i wychowania.

4.    Formułowane pytania badawcze muszą wypełniać lukę w istniejącej dotychczas wiedzy. Nie jest to możliwe bez określenia istniejącego stanu niewiedzy

braków w istniejącej wiedzy. Postawienie problemu badawczego jest logicznym a zarazem i merytorycznym określeniem tej niewiedzy.

3.5. Klasyfikacja problemów badawczych

Pytania, jakie stawiamy w odniesieniu do przedmiotu badań jak i towarzyszących mu zjawisk, dotyczyć mogą dwojakiego rodzaju kwestii.

1.    Pierwsza odnosi się do właściwości przedmiotów. W tym zakresie interesować nas mogą ilościow e cechy badanych przedmiotów, czyli ich właściwości mierzalne, którymi mogą być np.: ilość szkół, pomieszczeń dydaktycznych, liczba uczniów w szkole czy klasie, liczba dzieci w rodzinie, wysokość wynagrodzenia, frekwencja uczniów, itp. Problemy badawcze, które formułujemy w odniesieniu do cech ilościowych mogą być ujęte w formie takich przykładowo pytań: „Jaka jest przeciętna liczba uczniów w klasie” „Ilu uczniów dojeżdża do szkół?”, „Jaka jest średnia płaca nauczycieli?”, „Ilu uczniów uczęszcza na zajęcia pozalekcyjne”. Przedmiotem badań mogą być także cechy jakościowe, czyli właściwości niemierzalne, takie m in. jak: poziom wykształcenia, pochodzenie społeczne, zainteresowania uczniów, poziom wiedzy, rodzaj wypowiedzi, źródła dochodu nauczycieli, aktywność uczniów, itp. W przypadku cech jakościowych, mogą nimi być pytania typu: „Jakie są związki między oglądaniem filmów o przemocy a stosowaniem przemocy?": „Jaka jest aktywność społeczna nauczycieli?". „Jakie formy współpracy dominują w relacjach szkoła rodzina". .Jakiego rodzaju zainteresowania cechują uczniów szkół gimnazjalnych?", itp.

2.    Druga kwestia, dotyczy relacji między zmiennymi. Badacza może interesować. czy zachodzą związki zależności pomiędzy właściwościami (ilościo-

99