plik1

e t i n i c j ą

kłopoty z d

Awangarda - bunt artystów przeciw konwencjom ograniczają-

cym wyobraźnię i twórcze działanie - stała się od końca lat pięćdziesiątych przedmiotem wzmożonego zainteresowania badaczy

sztuki na całym świecie. Przyczyn tego zjawiska było wiele, kilka z nich jednak wysuwa się zdecydowanie na pierwszy plan.

Oto u schyłku lat pięćdziesiątych wzmogła się częstotliwość radykalnych wystąpień artystycznych. Liczni twórcy podjęli wyzwanie rzucone u początków stulecia przez artystów Wielkiej Awangardy i dołą-• czyli do ciągle jeszcze aktywnych pionierów awangardowej rewolty. Pojawiły się nowe propozycje: happening, pop-art, sztuka video, performance i wiele innych. Szczególnie uaktywnił się nurt działań określanych wspólną nazwą: antysztuka.

Wszystkie te zdarzenia złożyły się na drugą fazę awangardowego buntu przeciw kulturowemu i artystycznemu establishmentowi, na nową falę aktywności awangardy. Nazwa, którą wkrótce opatrzono tę formację - neoawangarda - potwierdziła jej związki z Wielką Awangardą.

Ożywienie wniesione do środowiska artystycznego przez neoawangardę spowodowało wzrost zainteresowania nowatorstwem w sztuce ze strony krytyków i teoretyków. Pragnienie zrozumienia nowych działań artystycznych zmusiło ich bowiem do powrotu ku awangardowym źródłom; studia nad sztuką pierwszego trzydziestolecia miały umożliwić poznanie zjawisk teraźniejszych. Okazało się jednak, że i na mapie sztuki awangardowej białych plam było więcej niż lądów zbadanych; aby móc skorzystać przy analizach dokonań neoawangardowych z wiedzy o awangardzie, należało najpierw dobrze poznać tę ostatnią. Ponadto, w miarę pogłębiania znajomości awangardy stało się jasne, że należy ona do zjawisk, które same w sobie godne są naukowej penetracji.

W krajach socjalistycznych podjęcie badań nad sztuką awangardową miało swoją określoną przyczynę w postaci zmiany polityki kulturalnej, która nastąpiła po dwudziestym zjeździe KPZR. Po latach realizmu socjalistycznego nastał czas dla wyobraźni artystycznej, a krytyka i nauka o sztuce podjęły pospieszne starania o nadrobienie zaległości badawczych.

W krajach zachodnich, z kolei, istotną rolę w rozwoju refleksji