Popper8

KARL R. POPPER

Nauka: problemy, cele, odpowiedzialność

następnym pokoleniu) skrytykują skwapliwe nasze dzieło, to znaczy, jeśli będą mogli, obalą naszą teorię.

7.    Fakt ten powinien zachęcać nas do o może on narzucać nam pewną dyscyplinę.

8.    Błędem byłoby sądzić, mimo to, że liczeni są bardziej „obiektyw ni” niż inni. To nie obiektywność czy bezstr >nność poszczególnych uczonych, lecz samej nauki (a więc to, co możi la nazwać „przyj azno-wrogą współpracą uczonych”, to znaczy ich gotc decyduje o obiektywności.

9.    Dogmatyzm i uprzedzenia poszczególnych uczonych mają nawet oś w rodzaju metodologicznego uzasadni

,'sja jest metodą nauki, uporczywa obrona 1< czą bardzo doniosłą. W ten tylko bowien rzeczywistą moc. A całą siłę argumentacj tylko wtedy, gdy krytyka napotyka opór.

10.    Doniosłość rozróżnienia między teoj syfiko walny mi) a niesprawdzalnymi (czyli n fundamentalną rolą jakągrająw nauce teorii

11.    Sprawdzalna jest tylko taka teori wyobrażalne zdarzenia faktycznie nie wy

więc powiedzieć, że zakazuje vi o rzeczywistości empiryczne przedstawić w postaci twier-)rugie prawo termodynamiki,

nalania naszych teorii, a więc

wość do wzajemnej krytyki)

nia. Skoro krytyczna dysku-ry ty kowanych teorii jest rze-sposób możemy poznać ich 1 krytycznej możemy poznać

iami sprawdzalnymi (czyli fal-efalsyfikowalnymi) wiąże się z hipotezy czy przypuszczenia, i, która stwierdza, że pewne stąpią, lub z której to wynika. Sprawdzian polega na próbie wywołaniń, wszelkimi środkami, jakie możemy zgromadzić, właśnie tych zdarzę p, o których teoria mówi nam, że nie mogą wystąpić.

12.0 każdej sprawdzalnej teorii możn; wystąpienia pewnych zdarzeń. Teoria mó nej tylko o tyle, o ile wyznacza jej granice

13.    Każdą teorię sprawdzalnąmozna wi \ dzenia: „To-a-to nie może się zdarzyć”, na przykład, można sformułować mówiąc,?.e zbudowanie perpetuum mobile drugiego rodzaju jest niemożliwe.

14.    Żadna teoria nie może nam niczego powiedzieć o świecie empirycznym, jeśli nie może zasadniczo kolidować ze światem empirycznym. To zaś znaczy dokładnie tyle, że musi byc obalalna.

15.    Sprawdzalnośćjest stopniowalna: teoria, która stwierdza więcej, a więc ponosi większe ryzyko, jest lepiej sprawdzalna niż teoria, która mówi bardzo mało.

16.    Podobnie można ustopniować sprawdziany jako bardziej lub mniej surowe. Sprawdziany jakościowe, na przykład, są z zasady mniej surowe niż ilościowe. A sprawdziany ściślejszych przewidywań sformułowanych w terminach ilościowych są surowsze niż sprawdziany mniej ścisłych przewidywań.

17.    Autorytaryzm w nauce wiązał się z ideą ustalania, to znaczy dowodzenia czy weryfikowania teorii. Podejście krytyczne wiąże się z ideą sprawdzania, to znaczy obalania, czyli fal syfiko wania przypuszczeń, jakie wysuwa teoria.

VIII

Przechodzę teraz do drugiej części tego wystąpienia, poświęconej problemom oraz ich roli w nauce.

Nauka rozpoczyna się wraz z obserwacją- mówi Bacon - a powiedzenie to jest nieodłączną częścią Baconowskiej religii. Jest ono nadal szeroko uznawane i powtarzane do znudzenia w przedmowach nawet do niektórych najlepszych podręczników z zakresu nauk fizykalnych i biologicznych.

Proponuję zastąpić tę Baconowską formułę inną formułą.

Możemy powiedzieć w uproszczeniu, że nauka zaczyna się od teorii, od przesądów, zabobonów i mitów. Albo raczej, zaczyna się wtedy, gdy mit zostaje zakwestionowany i upada, to znaczy gdy niektóre z naszych oczekiwań się nie spełniają. Znaczy to jednak, że nauko zaczyna się od problemów, praktycznych lub teoretycznych.

Zanim przystąpię do pełniejszego rozwijania mojej tezy, powiem może kilka słów o terminie „oczekiwanie”, którym się właśnie posłużyłem.

Zdarza się niekiedy, gdy schodzimy po schodach, że nagle odkrywamy, iż oczekiwaliśmy jeszcze jednego stopnia (którego tam nie ma) lub

108

109