posłuszenstwo wobec autorytetu0025

POSŁUSZEŃSTWO WOBEC AUTORYTETU

Wskazała również na znaczenie reakcji ofiary w sprawowaniu kontroli nad zachowaniem osoby badanej.

Każda reakcja ofiary była skoordynowana z określonym poziomem napięcia na skali generatora wstrząsów. W druku trudno oddać ich pełne brzmienie, gdyż nie mamy odpowiedniego sposobu zapisu natężenia głosu, czasu trwania krzyku i ogólnych charakterystyk sposobu mówienia. Jednak w ogólnym zarysie, ofiara nie skarżyła się, dopóki nie zastosowano wstrząsu o sile 75 woltów, podczas którego chrząkała nieznacznie. Podobne reakcje towarzyszyły wstrząsom o sile 90 i 105 woltów, natomiast przy 120 woltach ofiara wołała do eksperymentatora, że wstrząsy zaczynają być bolesne. Przy zastosowaniu wstrząsu o sile 135 woltów słychać było jęk bólu, a przy 150 woltach ofiara krzyczała: „Panie eksperymentatorze, proszę mnie wypuścić! Nie będę brać udziału w tym eksperymencie ani chwili dłużej! Odmawiam kontynuowania!”. Coraz bardziej nasilone okrzyki tego rodzaju utrzymywały się aż do poziomu 180 woltów, gdy ofiara krzyczała: „Nie mogę znieść tego bólu!”, a przy 270 woltach jej reakcja na wstrząs stawała się ostatecznie wyciem z bólu. Przez cały czas, począwszy od poziomu 150 woltów, ofiara nalegała, aby zwolnić ją z eksperymentu; przy 300 woltach z desperacją krzyczała, że nie będzie już udzielać odpowiedzi w teście pamięci.

W tej sytuacji, jak się okazało, badani zwykle zwracali się do eksperymentatora o radę. Eksperymentator instruował osoby badane, aby brak odpowiedzi traktowały jako odpowiedź nieprawidłową, i stosowały wstrząsy według zwykłego schematu. Radził im też, aby czekały 5 do 10 sekund, zanim uznają brak odpowiedzi za odpowiedź nieprawidłową, oraz aby zwiększały napięcie o jeden poziom za każdym razem, gdy uczeń nie odpowie poprawnie. Przy 315 woltach ofiara, krzycząc przejmująco, powtórnie gwałtownie oświadczała, że już nie jest uczestnikiem eksperymentu; nie udzielała odpowiedzi, ale krzyczała z bólu za każdym razem, gdy stosowano wstrząs. Po przekroczeniu poziomu 330 woltów ofiara milczała, a jej odpowiedzi nie pojawiały się już w czterodzielnej skrzynce sygnalizacyjnej.

Pomiar zmiennych

Główną miarą dla każdej osoby badanej jest maksymalna siła wstrząsu, jaki zastosuje, zanim odmówi dalszego udziału w eksperymencie. W zasa-

40