Potkowski (5)

Następna chronologicznie informacja o ruchach heterodoksyjnych XI wieku dotyczy terenów północnych Włoch. W roku 1028 arcybiskup Mediolanu odkrył dużą grupę heretyków działających w Monteforte koło Turynu. Ich doktryna

0    Trójcy świętej niezgodna była z koncepcjami oficjalnymi kościoła. Uważali się za ludzi oświeconych w sprawach religii przez Ducha świętego, który dawał im prawdziwe rozumienie Pisma. Prowadzili życie ascetyczne, zakazywali pokarmów mięsnych i odrzucali małżeństwo. Swój majątek oddawali na wspólny użytek. Prawdopodobnie praktykowali także ryt „kładzenia rąk”. Jak się wydaje, grupa ta miała ścisłą organizację i tworzyła zaczątek odrębnego kościoła. Wśród wyznawców grupy heretyckiej w Monteforte znajdowali się również możni feudałowie. Ich sympatie do doktryny i zasad heretyckich tłumaczyć należy antagonizmami politycznymi - feudalną walką wasali z centralistycznymi dążeniami seniorów duchownych: biskupa Asti i arcybiskupa Mediolanu. Wojska obu tych feudałów duchownych, wspomagane przez oddziały rycerstwa hrabiego Turynu, stłumiły zbrojnie ruch heretyków z Monteforte.

Około 1048 roku wystąpiły ponownie w Szampanii ruchy heretyckie wśród ludności wiejskiej. Biskup Chalons-sur-Marne uważał ich za „manichejczyków”. Potępiali małżeństwo, unikali jedzenia mięsa, praktykowali ryt „kładzenia rąk”. Mimo braku wykształcenia byli w sprawach religii bardziej biegli niż księża katoliccy. Ową wiedzę religijną nabyli prawdopodobnie przez pilne słuchanie czytanej im Biblii. Kilka lat później (1052) podobną nazwę „manichejczyków” nadano grupie heretyków w Goslarze, powieszonych z rozkazu cesarza niemieckiego Henryka III.

Przedstawione tu grupy heretyckie z pierwszej połowy XI wieku nie tworzyły jednolitego, zorganizowanego ruchu heterodoksyjnego. I chociaż źródła wspominają czasem o przybyszach (szczególnie z Włoch) jako inicjatorach lub kierownikach grup heretyckich, zaś w wypadku heretyków z Monteforte - o „braciach” rozproszonych po całym świecie, nie udało się badaczom ustalić powiązań między poszczególnymi grupami. Były to więc zapewne grupy izolowane, o ograniczonym do najbliższej okolicy zasięgu działania. Mimo to wyróżnić można w ich doktrynie

1    kulcie pewne cechy wspólne. Występowali oni przeciw obrzędom i religijnej doktrynie kościoła rzymskiego, a ich poglądy na moralność i życie społeczne były odmienne od przyjętych wówczas i akceptowanych przez kościół zapatrywań. Odrzucali sakramenty (zwłaszcza małżeństwo i chrzest), potępiali kult obrazów (krzyża). Stosowali własne ryty kultowe, jak „kładzenie rąk”, będące znakiem inicjacji do grupy heretyckiej. Byli zwolennikami rygoryzmu moralnego i wyznawcami ideałów ascetyczno-ewangelicznych, potępiali związki seksualne, powstrzymywali się od spożywania mięsa, wyrzekali się dóbr doczesnych i praktykowali ewangeliczne ubóstwo. Uważali, że posiadają prawdziwe rozumienie chrześcijaństwa; w Biblii, a szczególnie w Nowym Testamencie szukali uzasadnienia dla swoich poglądów i sposobu życia. Przyjmowali wreszcie własną interpretację Pisma, której uczyć ich miał bezpośrednio Duch święty.

608