Sakson6

Sytuacja ta utrzymuje się pomimo wzrostu gospodarczego⁵⁹⁸. Dla części osób głównie w średnim i starszym wieku, samotnych kobiet wychowujących dzieci szansą na dorobienie i często przeżycie są prace sezonowe (min. w rolnictwie, w usługach turystycznych, np. praca w kuchni itp.) oraz zbieranie runa leśnego (grzybów, jagód, borówek, ślimaków, ziół itp.) bądź nielegalne kłusownictwo (ryb, zwierzyny leśnej). Osoby mieszkające w pobliżu lasów dokonują często nielegalnego lub półlegalnego „samozaopatrzenia” w drzewo, które służy jako opał. W miastach to także zbieranie złomu, makulatury czy butelek.

Wiele z tych „prac” wykonują dzieci i młodzież. Częstym widokiem w sezonie turystycznym są stąjące na skrąju szos dzieci, które oferują sprzedaż jagód czy grzybów. Bardziej zaradni chowają drób, króliki czy inny inwentarz, uprawiają własne działki itp W społecznościach wiejskich panuje przekonanie, iż „na wsi nikt jeszcze nie umarł z głodu. Jeżeli sam nie ma, to inni mu pomogą, chociażby za odrobek”.

W szczególnie trudnej sytuacji są rodziny wielodzietne. W przypadku bezrobocia głowy rodziny, skazane są one na marginalizację W 2004 r. bezrobotni z obszarów wiejskich stanowili 48,3% (78 247 osób) ogólnęj populacji bezrobotnych (w 2005 r. - 50,8%). Najwięcej w tej kategorii było bezrobotnych w powiatach: - bartoszyckim - 76,8% oraz elbląskim ziemskim - 72,8% Najmniejszy (aczkolwiek nadal bardzo wysoki) udział w bezrobociu mieli mieszkańcy powiatu lidzbarskiego - 44,5% i pisldego - 44,7%. Nąj-więcej bezrobotnej młodzieży, czyli osób do 24. roku żyda, było (ogółem 38135 osób) w powiede nowomiejskim (28,3%), nidzickim (27,9%) i szczydeńsłdm (27,2%)⁶⁹⁹. Aż 82,2% bezrobotnych w regionie pozbawionych było prawa do zasiłku⁶⁰⁰.

Jest to poważny problem, jako że w regionie żyje najwięcej osób w kraju korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na dziesiędu mieszkańców. Przy okazji inauguracji X Warmińsko-Mazurskich Dni Rodziny, które w 2008 r. odbyły się pod hasłem „Rodzina - integracja - społeczność ludzka”, marszałek województwa Jacek Protas zauważył, iż: „Specyfika naszego województwa, wielonarodowość i wielokulturowość, konieczność nadrabiania wieloletnich zapóźnień gospodarczych, spadek po PGR-ach - to wszystko powoduje, że ciągle są u nas rodziny wymagające integracji, pomocy i wsparcia”.

Jednym z głównych celów zarządu województwa jest „dialog wielokulturowy, współpraca, poprawa warunków na rynku pracy i tworzenie nowych miejsc zatrudnienia. Dołożymy wszelkich starań, by nasza wykształcona młodzież nie opuszczała krąju w poszukiwaniu lepszych warunków do życia”⁶⁰¹.

Nim tak się stanie, wielu młodych mieszkańców regionu realizuje inną strategię żyda. Ib strategia migracyjna. Przejawia się ona w ruchliwości społecznej w obrębie województwa i krąju lub w zagranicznej migracji zarobkowej. Można mówić o swoistej „dra-do dziesiędu miesięcy W kwietniu 2008 r. odsetek bezrobotnych w Polsce wynosił 10,5%. W urzędach pracy było zarejestrowanych 1,6 min bezrobotnych. K.Pawłowska-Sallńska.ibntysfna bezrobocie? Wfyższe zasiłki, ale stopniowo malęfące i zupełnie nowy system szkoleń, „Gazeta Wyborcza” z 16.052008, s. 7.

^m Stopa inflacji wahała się od 0,696 w styczniu 2006 r. do poziomu 496 w kwietniu 2008 r. Przeciwna tendencja występowała na Litwie oraz na Łotwie l Estonii Na Litwie w pierwszym kwartale 2007 r. wzrost gospodarczy wynosił 8,196 PKB w stosunku do tego samego okresu roku poprzedniego, natomiast w pierwszym kwartale 2008 r. zanotowano na Litwie rekordową inflację, wynoszącą 31,796. „Gazeta Wyborcza” 13.052008, 8.28.

^m Informacja o sytuacji na wojewódzkim rynku pracy w okresie styczeń-mą]2004roku, Olsztyn 2004, & 4.

⁴⁰⁰Ibidem, 15; P. Smoleński,Polska wieś. Nie ma bocianów w Elgnówku, „Gazeta Wyborcza” z 22--23.052010,8.21.

⁴⁰¹ Ciągle w regionie są rodziny którym trzeba pomagać, „Gazeta Olsztyńska” z 16.05.2008, s. 5.

binie migracyjnej”. Osoby decydujące się na zmianę miejsca zamieszkania w związku z możliwością uzyskania pracy lub jej poprawy przenoszą się do miasta powiatowego lub do Olsztyna - stolicy regionu. Kolejnym szczeblem tej „drabiny” jest „wyjazd za ¹    . pracą” do Warszawy, która oferuje największy rynek pracy i najkorzystniejsze zarobki

w Polsce. Inni podejmują decyzję o wyjeździe do Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemiec czy też do innych państw zachodnioeuropejskich. W latach 2007-2010 poza granicami Polski przebywało około 2 min emigrantów zarobkowych. Jedni korzystają ze „szczebli ,    pośrednich”, a inni podejmują decyzję o migracji zagranicznej bezpośrednio ze swego

miejsca zamieszkania.

Migracje całych rodzin należą do wyjątków, niemniej się zdarzają. Mieszkańcy wsi Stare Juchy spod Ełku pokochali widok lodowców przez przypadek. Kiedy jeden z nich pomógł Islandczykom podróżującym po Polsce naprawić zepsuty samochód, d zaprosili ^ł    go do siebie. Znalazła się praca nąjpierw dla niego, potem dla jego rodziny, a następnie

dla sąsiadów. Po kilku latach aż 40 rodzin przeprowadziło się na wyspę⁶⁰².

Migracje w poszukiwaniu pracy poza obszar regionu oraz za granicą wpływają na spadek ogólnej liczby bezrobotnych, ale nie rozwiązują problemu bezrobocia (wyjątek w tym względzie stanowi Olsztyn, który w 2008 r. miał 4,5% bezrobotnych)⁶⁰³.

Bożena Domagała w opracowaniu z 2007 r. pt Warmia i Mazury. Społeczne skutki migraęji pisze: „Statystyki potwierdzają, iż począw$2y od początku XXI wieku występowało zdecydowanie ujemne saldo migracji zewnętrznych, co oznacza, iż więcej osób opuszczało region niż do niego przybywało. Warmia i Mazury stają się więc zapleczem >    ludnośdowym dla innych regionów. I tak w roku 2001 saldo migraęji było ujemne i wy

nosiło - 2461, w 2002 r. - 3030, w 2003 r. r 2183, w 2004 r. - 2518. Ogólnie rzecz biorąc jednak na ogólnie ujemnie saldo migracji zewnętrznych w 2004 r. (w województwie -2518) na obszary wiejskie przypadało - 524, a na miasta -1994. Zatem ludzie migrują zarówno ze wsi jak i z miast województwa, choć oczywiśde nie w takim samym stopniu. Wydąje się, iż obecnie sytuacja jest taka, że zaplecze migracyjne wsi jest już niewielkie, znacznie więcej osób migruje z małych i średnich miast regionu. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż ujemne saldo migracji w miastach zaznacza się dopiero od roku 1999. W1998 r. było ono jeszcze dodatnie i wynosiło 1434 osób, w 1999 r. już ujemne i    -57 osób, a w 2004 r. aż -1994 osoby.

Ujemny bilans migracji jeśli chodzi o miasta, zjawisko nowe w historii regionu, wydaje się mieć kilka przyczyn. Po pierwsze występują migracje młodych mężczyzn z miast . z powrotem na wieś. Dotyczy to młodzieży, która po ukończeniu szkół nie znąjduje w miastach zatrudnienia, jak i tych mężczyzn, którzy zostali zwolnieni z pracy. Nie jest to jednak główna przyczyna ujemnego bilansu migracji w miastach, ponieważ nadal występują migracje ze wsi do miast Nie mogą one jednak przeważyć zasadniczego

⁶⁰⁴ J Fudala, Świat zaginionego rekina. Emigracja. Polacy są najliczniejszą mniejszością narodową w Islandii, „Newsweek" z 27.05.2007, s. 56-59.

⁶⁰³ Szerzej na temat wpływu migraęji zagranicznych na sytuację na tynku pracy w Polsce pot: A. S aks o n, Problemy migraęji zarobkowej w Polsce, w: Traneformacja w Polsce i w Niemczech Wschodnich. Próba bilansu, pod red. A. Saksona, Poznań*2009; tenże, Migracje -fenomenXXiXXIwieku, JPizegląd Zachodni" 2008, nr 2,8.11-20. Por. także: J. C z a p i ń ski, Adaptacja Polaków do zmiany społecznej: dla kogo M Rzeczpospolita okazała się matką, dla kogo zaś - macochą, w: Reformy społeczne. Bilans dekady, pod red. M. Rymszy, Warszawa 2004, s. 261-286. Autor ten wykazuje, iż jakość żyda w województwie wamdńsko-nwzurskim w 2003 r. była jedną z najniższych, w Polsce (na skali -16 do +16), region z pozycją -6 znajduje się na przedostatnim miejscu rankingu ogółu województw. Gorszą pozycję ząjmiye jedynie województwo lubuskie (s. 284).