Przestrzeń miejska 6

Rozdział I

handlowy miasta. Znajdują się w nim urzędy, biura, budynki państwowe i municypalne, dworce kolejowe i autobusowe, ośrodki przemysłu lekkiego, centrum kulturalno-rozrywkowe. Strefę II określa się zazwyczaj mianem przejściowej, albowiem w rezultacie przestrzennej ekspansji dzielnicy centralnej następuje wypieranie dotychczasowych jej użytkowników, zwłaszcza ludności robotniczej. Udaje się ona do strefy III po to, by zachować najmniejszy dystans przestrzenny między mieszkaniem a miejscem pracy. Strefa IV obejmuje luksusowe rezydencje elit miejskich. Natomiast w strefie V osiedlająsię migranci świeżej daty i ludzie nie w pełni jeszcze włączeni w obieg miejski. Ekologowie społeczni zainteresowani dynamiką spo-łeczno-przestrzennąw mieście analizowali pięć podstawowych procesów aglomeracyjnych: centralizację, koncentrację, segregację, inwazję oraz sukcesję. Centralizacja wyraża naturalną tendencję do skupiania się instytucji i ludzi w pewnych miejscowościach (na przykład stolicach) oraz w pewnych dzielnicach miasta. Koncentracja z kolei jest naturalnym procesem skupiania się ludzi i instytucji o podobnych charakterystykach w jednym regionie miasta czy w jednej jego strefie. Szczególny aspekt koncentracji stanowi segregacja, polegająca na selekcji ludzi dokonywanej przez jednostki współzawodniczące ze sobą o najlepszą i możliwą do opanowania przestrzeń miejską. U podstaw tego procesu legły głównie różnice majątkowe, statusowe, styl życia. Inwazja polega na przenikaniu określonego typu ludzi i grup społecznych z jednego obszaru miasta do innego i naznaczaniu oraz - per saldo - zawłaszczaniu przestrzeni. Sukcesja to definitywne zajęcie obszarów miejskich przez ludność napływającą w wyniku procesów inwazyjnych, która wyparła społeczności pierwotne owych obszarów.

Z analizy przeprowadzonej przez R.E. Parka, W.E. Burgessa i R.D. McKen-ziego dość jednoznacznie wynikało, że procesy segregacyjne są atrybutem miasta i naturalnym jego korelatem. „Fizyczna albo ekologiczna organizacja społeczności lokalnej odpowiada na dłuższą metę organizacji zawodowej i kulturalnej i ją odzwierciedla. Selekcja i segregacja, które kształtują naturalne grupy, determinują zarazem naturalne strefy miasta. W wielkich miastach odmienności w sposobach, standardzie życia i w ogólnych poglądach na życie w różnych strefach miejskich są często zadziwiające (...). Ukazuje to znaczenie lokalizacji, umiejscowienia pozycji i ruchliwości jako wskaźników od mierzenia, opisu i ewentualnego wyjaśniania zjawisk społecznych” (za: Turowski 1977).

Praźródeł selekcji i segregacji w przestrzeni miasta upatrywali klasyczni socjologowie we wspomnianej już rywalizacji jednostek, grup i instytucji o najdogodniejsze oraz najwartościowsze obszary. Ponieważ brakuje najcenniejszej prze-20 strzeni, która w związku z tym traktuje się jako pożądane dobro rzadkie, owa