Przestrzeń miejska 2

Rozdział I

Podstawy nowoczesnej ekologii, podobnie jak wielu innych nauk przyrodniczych i społecznych, leżą w pracach wielkich biologów, Charlesa Darwina i Alfreda Russela Wallace’a. W fundamentalnym dziele Origin of Species zawarł Ch. Darwin podstawowe idee, które do dzisiaj w znacznym stopniu tworzą teoretyczny układ odniesienia dla orientacji ekologicznej. Ch. Darwin i A.R. Wallace postrzegali cały świat ożywiony jako układ wielorakich zależności, tworzących sieć życia (web of life). U jej podstaw tkwi, wszechobecna w przyrodzie, walka o byt. Wydaje się, że naukowa ekologia zawdzięcza tym badaczom trzy przynajmniej elementy teoretyczne:

•    pojęcie sieci życia, w której organizmy przystosowały się do innych osobników z własnego i innych gatunków;

•    traktowanie procesu przystosowania jako nieustannej walki o byt;

•    definiowanie środowiska jako złożonego kompleksu warunków przystosowania.

Najwcześniejsze refleksje naukowe o wzajemnych zależnościach między środowiskiem a organizmami związane były z powstaniem w drugiej połowie XIX stulecia ekologii roślin (fitoekologii). W 1868 r. niemiecki botanik Ernst Haeckel wykorzystał termin „ekologia” w rozprawie o zależności rozwoju niektórych gatunków roślin od środowiska naturalnego. Zmienił zatem pierwotny sens tego zapożyczonego z greki pojęcia (oikoś), oznaczającego dom lub miejsce, w którym można żyć i mieszkać. Znacznie późniejszy rodowód ma ekologia zwierząt (zoo-ekologia). I choć jej korzenie sięgają badań z zakresu historii naturalnej, to litera-\ tura wykorzystująca termin animal ecology zaczęła się ukazywać dopiero w drugiej dekadzie XX wieku.

Pojęcia „ekologia społeczna”, „ekologia ludzka” (human ecology) pojawiły się po raz pierwszy w znanym podręczniku socjologii Introduction to the Science ofSociology, przygotowanym przez Roberta Ezrę Parka i Williama Ernesta Burgessa, a opublikowanym w 1921 roku. Obaj uczeni oraz bliski ich współpracownik Roderick D. McKenzie położyli w dwudziestych i trzydziestych latach XX stulecia ogromne zasługi w wykorzystaniu orientacji ekologicznej w naukach społecznych. W historii myśli socjologicznej uformowany przez nich kierunek określany często bywa między innymi jako „klasyczny nurt ekologii społecznej” bądź też jako „szkoła chicagowska”. Za umowną zaś datę powstania owej szkoły uważa się rok 1915, w którym R.E. Park opublikował w American Journal of Sociology esej o charakterze manifestu (1915). Sformułował w nim elementarne pytania o strukturę organizacyjną miasta, porządek moralny, system przemysłowy, kontrolę społeczną i przestrzeń miejską.

1

16