3818437983

Kulturalne podstawy osobowości

Termin „osobowość”, podobnie jak wiele innych podstawowych pojęć humanistyki, mimo wielu prób zdefiniowania zachowuje niejasność i wieloznaczność. Pojęcie to jest używane w różnych znaczeniach zarówno w języku potocznym, jak i w filozofii, antropologii, historii, psychologii, socjologii i wielu innych naukach humanistycznych. W tej pracy zajmę się szczegółowo pojęciem osobowości w znaczeniu socjologicznym, i jak jest ona kształtowana przez kulturę w procesie socjalizacji. Należy tu zaznaczyć, że pisząc o wpływie społeczeństwa i socjalizacji na osobowość jednostki mam na myśli kulturę, która jest systemem reguł będących uznanym w danym społeczeństw! e zbiorem celów działania, sposobów ich realizacji oraz systemem wytworów, które powstały wskutek stosowania się ludzi do tych reguł.

Definicje osobowości propagowane przez socjologów często akcentują społeczne uwarunkowanie właściwości psychiki człowieka, a niekiedy nawet ograniczają się tylko do tego uwarunkowania. Analizując osobowość, należy wykazać, że nie jest ona cechą gatunkową człowieka, lecz cechą kulturową, będącą wyrazem wzoru, do którego osiągnięcia zmierzał proces wychowania i samowychowania. Socjolog amerykański Herbert Blumer pisze: „Osobowość reprezentuje organizację tendencji do działania, którą jednostka rozwija w toku interakcji z innymi". Reprezentowany przez Blumera kierunek symbolicznego interakcjonizmu nawiązuje do koncepcji George^Ja Herberta Meada przyjmującego, że: „Osobowość jako coś, co może być dla siebie obiektem, jest strukturą społeczną i powstaje w procesie doświadczenia społecznego”.

Osobowość człowieka kształtowana jest przez socjalizację, która przystosowuje człowieka do życia w zbiorowości, umożliwia porozumienie się i inteligentne działanie w jej ramach, uczy, jak się zachować, by osiągnąć cele życiowe. Socjalizacja jest to wchodzenie w kulturę, przez co rozumie się poznawanie i przyjmowanie przez jednostkę tradycji i wzorów kulturowych wyznaczających sposób jej zachowania się.

Przy kwestii dotyczącej osobowości należy mieć na uwadze następujące pytania: jak dana jednostka ludzka wkomponowana jest w społeczeństwo i jak uczestniczy w jego życiu zbiorowym; co upodabnia jednostkę do innych ludzi, a co ją różni; w jaki sposób poszczególne zjawiska i procesy psychiczne jednostki wzajemnie na siebie oddziaływują, tworząc niepowtarzalną strukturę; w jaki sposób sfera psychiczna jednostki łączy się z systemem jej działań i zachowań w konkretnych sytuacjach społecznych.

Termin „osobowość" stanowi więc ważne i złożone ogniwo łączące świat psychiczny jednostki ludzkiej ze światem społecznym. Na więź tego rodzaju wskazuje już sam termin „osoba", który pochodzi od łacińskiego persona, co oznaczało w starożytności maskę używaną przez aktorów w teatrze, rolę graną w teatrze lub pełnioną w życiu społecznym, specyficzny wygląd zewnętrzny określonej jednostki lub to, co stanowiło o wartości człowieka i jego zdolności do działania.

W socjologii, mówiąc o osobowości, mamy na uwadze osobowość społeczną, tzn. ogół społecznych wzorów, jakie realizuje i ról jakie pełni jednostka wobec innych ludzi jako członków społeczeństwa. Osobowość jest zatem systemem, którego funkcjonowanie opiera się na: ciągłej wymianie informacji z otoczeniem, przetwarzaniu informacji na czynności praktyczne oraz na twórczym przetwarzaniu informacji. Za najważniejsze składniki osobowości uważa się: potrzeby, motywacje, zainteresowania, poglądy, wartości, postawy, mechanizm kontroli, temperament, zdolności i inteligencję. Najczęściej elementy składowe osobowości dzieli się na: biogenne, psychogenne i socjogenne.

1