SDC13417

641 Stanisław Dubin

3.7. Państwo Polan - Polonia - Polska

Wejście pańslwa Bolesława Chrobrego na arenę europejską, spowodowało konieczność nazwania go w laki sposób jak inne pańslwa europejskie. Po raz pierwszy syntetyczna nazwa państwa pojawia się w lacińskojęz.ycz.nym Żywocie iw, Wojciecha autorstwa arcybiskupa Brunona z Kwerfurtu (znany jest X!-wicczny odpis). W tekście tym znajdujemy nazwę Poloniae raglp, a władca tego państwa jest określony jako Bolislaus Polaniorum dux. Nazwy te w wersji polskojęzycznej miałyby postać: państwo (kraj) Polan, Bolesław książę (władca, wódz) Polan. Po raz pierwszy zatem nazwę państwa związano z etnicznym określeniem plemienia Polan, z którego wywodziła się panująca dynastia piastowska i które stanowiło - w oczach współczesnych - naturalne zaplecze polityczne władcy państwa (wielokrotnie obszarowo przekraczającego terytorium polańskic), zwanego księciem Polan. W Kronice merseburskiego biskupa Thietmara, zawierającej m.in. opis wojen Bolesława Chrobrego z cesarzem niemieckim Henrykiem II w lalach 1000, 1010, 101$, występuje nazwa Polenia ‘kraj, państwo’ i Polenii ‘mieszkańcy’, którą obejmuje się wszystkich poddanych Bolesława, chociaż występują również nazwy plemion śląskich Dziadoszycy, Ślęzanie. Tę tradycję utrwala Kronika Galla Anonima (powstała w latach II13-1116/1117), której autor stosuje nazwy Polonia ‘państwo Polan', Polon' ‘mieszkańcy’. Z czasem zla-tynizowana śrłac. nazwa Polonia stalą się podstawą nazw obcojęzycznych -nicm. Paten, fr. Pologne, ang. Poland. Aż do XVI w. nazwa la mogła oznaczać i całe państwo, i jego dzielnicę - dawną ziemię Polan.

Podstawą plemiennej nazwy Polanin, Polanic jest rzeczownik pole «-* po!je: poi- + anin —»polanin 'mieszkaniec pola’ —> Polanin ‘członek plemienia'. Od tej samej podstawy wywodzą się nazwy Polska, Polak. Ich geneza jest jednak znacznie późniejsza niż nazw Polonia, Polonus. Nazwy te (Polska, Polak) występują w źródłach od XV w. zapewne jako wynik swoistej rcpolo-nizacji określeń łacińskich (Polonia, Polonus). Nazwa Polska to pierwotny przymiotnik r.ż. od pole: pole przym. polski, polska, polskie, który ulega substantywizacji, stając się nazwą własną państwa. Polak to rzeczownikowy derywat: pole + -ak —> polak ‘mieszkaniec pola’ —* Polak ‘mieszkaniec, obywatel państwa - Polski'. Obie te nazwy do XVI w. także będą miały podwójne znaczenia: ‘państwo’ - ‘dzielnica, kolebka państwowości'; ‘mieszkaniec, obywatel państwa’ - ‘mieszkaniec dzielnicy, kolebki państwowości’,