SDC13476

24

afeganĆBnI się zastanawiać nad tym, cxy elementy konsytuacji należą do znaczeń tekstu dzieła, czy te* pełnią ty lico funkcją rozgraniczającą (delizrn-tacyjną. dystynktywną). Przykłady cytowane powytej zdają się wskazywać zza denotacyjną. a więc pośrednio semantyczną funkcją składników konsytuacjL

Przechodząc z kolei do oma wiania kontekstów językowych tekstu utworu literackiego zatrzymajmy sią najpierw nad takim rodzaju kontekstu, jaki stwarzają uwikłania w system języka. „Kontekst kodu językowego** może się różnie zaznaczać: w sensie elementarnym (trzeba znać darzy język) i w sensie bardziej skomplikowanym (trzeba znać systemy częściowe tego języka). Dobrych przykładów istnienia takiego kontekstu ją wykładniki różnych kategorii obcości leksykalnej, rozpatrywane ze stanowiska języka literackiego. I tak np. dialektyzmy i archa-izzny. znajdujące się w tekście Pana Tadeusza, mogą mieć różny charakter; casą świadectwem stylizacji, innym razem składnikami stylu potocznego peN>--«yzny prowincjonalnej. W zjawiska tego rodzaju obfitują zwłaszcza rymy poetyckie. Zawarte w niełz przejawy dawnej normy językowej mogą ern«a»mi mylnie uchodzić za dowody działania liceatia poetka, nu przykładu zacytujemy fragment dramatu KL Tetmajera Za-icisza Czarny, w którym w pozycji r y mowej występuje nie używana dzisiaj forma narzędnika Lp- bólem:

Łtct prąd wlanym mym bólem Zbiec nie mogę tym polem.

NI weseln dojechać nie mogę

XIX wieku, nie

Forma ta była jeszcze cechą systemową ma zatem w tym cytacie udziwniającego rymu.

A. oto formy i postacie wyrazów będące na tle współczesnej polszczyzny tylko echem r y motwórczej trądy cj i; dobrem! zamiast dobrymi (często w parze rymowej z ziemi), nsty zamiast tzstatni (często w parze z przy mi otn i kiera pusty). Ta ostatnia forma to nowotwór fleksyjny,

Nieznajomość wartości kodowej jakiegoś składnika tekstu dzieła, zwłaszcza poetyckiego, prowadzi niekiedy do mylnego wydzielania przenośni. Tak np. współczesny czytelnik wiersza C. K. Norwida byłby skłonny doszukiwać się znaczenia przenośnego „widzieć” w wyrazie świecić:

Tara, gdzie ostatnia świeci szubienica.

Tam Jest mój środek dzU —— tam ma stolic a. Tam jest mój głód.

Pieśń od ziemi naszej, w. 1—4

podczas gdy zapewne cbodzi już o znaczenie powszechnie używane, czego dowodem mogą być choćby przykłady zanotowane przy hasłach Mytzczeć, śuńecić w Słotoniłcu języka Adama Afickieuncza.

W wypadku kontekstu właściwego, który nazwaliśmy „tekstowym”.