skanuj0008 (42)

26 1. Pod2laly socjopoliiyczne i konflikty w Europie

się różnic programowych między partiami . Konwergencję Ideologiczną autor ten traktuje Jako zjawisko cykliczne. Po I wojnie światowej obserwowaliśmy tendencję do różnicowania się programów partyjnych. Nowe partie, socjalistyczne i katolickie. próbowały w ten sposób potwierdzić swą odrębną tożsamość wobec ustabilizowanych partii systemowych, głównie konserwatywnych i liberalnych. Gdy jednak znalazły się w orbicie władzy (zostały uznane i zaakceptowane), to poczucie odrębności zaczęło lm przeszkadzać. Konieczność współpracy z pozostałymi partiami i walka o glosy wyborcze zmusiła jc do zaprzestania akcentowania nadmiernych różnic. Dla A. Plzzorno decydującym argumentem przemawiającym za nieuchronnością procesu upodabniania się partii (zacierania się wyraźnych grupowych związków! jest więc Ich długotrwała współpraca i relatywna niezmienność konfiguracji systemu partyjnego. Pojawienie się nowych partii rr.cże oznaczać presję w kierunku podkreślania przez ustabilizowane partie różnic programowych i szukania odrębnej (niekiedy nowej) tożsamości. Cykliczność oznacza, iż z czasem system partyjny ustabilizuje się l znów będzie dominował proces konwergencji. O. Klrclihelmer łączy upodabnianie się partu z pojawieniem się w latach 60. nowego modelu partii wyborczej - modelu ccitch-cill Izob. rozdział 2).

Oczywistą konsekwencją dążenia partii socjalistycznych do zdobycia władzy była konieczność zmodyfikowania dotychczasowych - zbyt ortodoksyjnych - postaw, uniemożliwiających lm pełne wykorzystanie zasobów politycznych, jakie oferowało państwo demokratyczne. Pozostawanie w opozycji, często z własnego wyboru, odsuwało partię od głównego nurtu życia politycznego, rodząc w społeczeństwie wątpliwości co cło jej rzeczywistych intencji politycznych. Ekonomiczna koniunktura łat 50. 1 wczesnych 60. uzmysłowiła elitom wielu partii socjalistycznych, iż rola tylko siły opozycyjnej nie pozwala na osiąganie korzyści płynących z powojennej stabilizacji l coraz szerszej społecznej legitymacji systemu politycznego lup. SPD w RFN czy PSI we Włoszech). Stały się one bardziej umiarkowane, np. w kwestii planowania ekonomicznego. dystrybucji dochodu czy polityki państwa dobrobytu. I w ten sposób okazały się ..godną szacunku" alternatywą polityczną dla partii prawicowych.

Przedstawione trzy płaszczyzny, w ramach których próbuje sic analizować proces osłabiania znaczenia klasowej podstawy podziału społecznego, są wzajemnie powiązane. Obserwujemy transformację bazy społecznej w kierunku zacierania różnic klasowych. Ideologiczne i grupowe formy identyfikacji słabną, a partie polityczne stają się przede wszystkim organizacjami wyborczymi wychodzącymi ze swym apelem poza klasowe gciu. w nowych demokracjach podział;, klasowe ly źródłem striilctury2acji indywidualnych decyzji wyborczych i praktycznie żadnej z partii nie udał się zabieg przejęcia kontroli nad sposobem glosowania członków klasy robotniczej. Klasa robotnicza różnicowała się. Jeżeli chodzi o interesy ekonomiczne p.a.ln. efekt transformacji rynku ekonomicznego) i zastosowanie w tej sytuacji strategii masowych i grupowych! było z góry skazane na niepowodzenie. W dodatku, była ona rozbita pod względem preferowanego systemu wartości i opcji ideologicznych. Patrząc szerzej, podziały typu strukturalnego nie stano-

' A Pizzomo. InterCSIS and Pc.rttes In P!ura.lsn. w. S. 3crger red.). Orgamzlng Intcesls ir. Western Europę: Piurallsm. Corp-ornilsm and ll\e Trnnsformatton of Połidcs. Cambridge Uimersily Press. Cambridge 1981. s 247-254.

wity przesłanki tworzenia koalicji wyborczych i dlatego partie musiały posługiwać się raczej rzw. value votlng. strategiami opartymi w dużej mierze na orientacjach aksjologicznych elektoratu. Jest to strategia charakterystyczna współcześnie dla partii w Europie Zachodniej, choć w tym przypadku ujawniają się również orientacje grupowe. Jako że strukturalna podstawa konfliktu politycznego może i ulega erozji, ale wciąż Jest trwała.

Z tego właśnie powodu w dalszym ciągu zauważalna Jest względna trwałość podziału lewlca-prawlca przy analizie przestrzeni rywalizacji politycznej. Problemy ekonomiczne przyczyniły się do pogłębienia różnic społecznych, co spowodowało, ze ponownie ożyło zainteresowanie badaczy wykorzystaniem tęgo klasycznego wymiaru. Jeżeli nawet ciągły wzrost gospodarczy umożliwia sprawiedliwą i równą dystrybucję dochodu narodowego pomiędzy różne grupy l klasy, to jednak Ich ekonomiczne oczekiwania wciąż pozostają subiektywne i względne, .lak już sugerowaliśmy. pojawienie się wielu nowych zjawisk w strukturze społeczeństw nakazuje jednak traktować wymiar lewica-prawica w nowy sposób, rezygnując na pewno z klasowej jego Interpretacji.

Pojawiają się różne propozycje badawcze, mniej lub bardziej śmiałe, ale nie w pełni zadawalające. Nawiązując do tego co Już zostało powiedziane, można zauważyć wśród badaczy pewną fluktuację poglądów. Lata 70. rozpoczęły okres fascynacji izw. cichą rewolucją, koncepcją opartą na założeniu. Iż obserwujemy przejście od polaryzacji politycznej determinowanej zmiennymi strukturalnymi (materialnymi, ekonomicznymi) do polaryzacji opartej na wartościach (postmatc-rialnych). Pojawiła się więc propozycja nowej osi polaryzacji - nie lewtea-prawtea. a rnatenalizm-postmateriallzm. Klasyczny podział socjoekonomiczny mtal ustąpić nowemu, definiowanemu poprzez orientacje aksjologiczne. Nie byl on zakorzeniony w strukturze społecznej, bo nie musiał (skoro chodziło np. o izw. wymianę generacyjną, nowe kohorty młodych), i Jak się szybko okazało nie znalazł silnego oparcia instytucjonalnego w partiach politycznych. Co więcej, tradycyjne czynniki strukturalne wciąż wywierały wpływ na decyzje polityczne i w^? efekcie okazało się. iż sfera wartości ma znaczenie w polityce, ale jest w określony sposób .filtrowana" przez tradycyjne podziały o strukturalnym charakterze, które na dodatek podlegały presji nowych zjawisk (zob. wcześniejsze rozważania). Jeżeli więc wstępnie przyjmiemy, iż w konflikcie maieriallzm-poslmaterlalizm są ukryte potencjalne możliwości jego przekształcenia się wr podział socjopolltyczny. to jednak trudno byłoby przytoczyć argumenty na poparcie tej tezy. Badacze raczej sugerują. iż dychotomia lewica    . traktowana Jakow2orzcc polaryzacji, wciąż

dominuje choć w układzie ..lewicowy malerializm-prawlcowy materializm". Obie kategorie są jednak traktowane - jak sugeruje A. Kubka - Jako ..i... odrębne orientacje aksjologiczne'"-. Nie tyle więc struktura społeczna daje podstawy do leli wyodrębnienia, a raczej różnice ideologiczne, które pojawiły się jednak w dużej mierze jako efekt ..osadzania się" określonych wartości wokół tradycyjnych podziałów strukturalnych. Te opcje aksjologiczne -wzbogacane poprzez kolejne falc zmian społecznych - mają zdolność trwania jako element kultury politycznej, czego nie można powiedzieć o podziałach strukturalnych.

¹ A. Kubka. op. cii., s 134.