skanuj0003

16 1. Podziały socjopolitycznc i konflikty v Europie

Patrząc w trochę odmienny sposób, mniej ..partioceniryczny" można przyjąć, iż podziały socj opoli tyczne to podziały istniejące w społeczeństwie. które wywołują sprzeczności w sterze polityki, prowadzące do pojawienia się trwałych mechanizmów polaryzacji na tym poziomie, znajdujących swój wyraz w różnych formach identyfikacji. prezentowanych preferencjach irównleż wyborczych) czy też postawach.

Definicje Le wymagają jednak dodatkowego komentarza. Jak Już wspomnieliśmy. nie każdy podział społeczny podlega procesowi polityzacji. Gdy to jednak następuje, najważniejszą w nim rolę odgrywają partie polityczne, a ściślej mówiąc elity partyjne. Nie oznacza to. iż Inne organizacje polityczne (np. grupy interesu) nie mogą reprezentować określonego podziału socjopoktycznego. Jednakże z reguły występują one Jako ogniwa ..wspierające" proces partyjnej krystalizacji konfliktu. Jeżeli nawet instytucjonalnym wyrazem podziału sccjopolitycznego pozostają organizacje niepartyjne, to z reguły mają one mniejszą doniosłość polityczną względnie panie polityczne są częścią szerokich sojuszy politycznych, decy-da ących o kierunkach polityki publicznej państwa mp. dominacja układów korporacyjnych. w których partie współtworzą koalicje interesów wraz z dużymi funkcjonalnymi grupami interesu;. W ten sposób dotknęliśmy bardzo ważnej kwestii, a mianowicie politycznej doniosłości określonych podziałów socjopoii-rycznych. Można przyjąć dość prostą formułę. Sź za doniosłe politycznie należy uznać tylko te podziały socjopolitycznc oraz kwestie problemowe konstytuujące zasadniczą materialną i programową) ich zawartość, które dzielą panie rele-wantne uczestniczące w systemie przetargów koalicyjnych"-. Za partie relewantne uznajemy więc te. które wywierają istotny wpływ na przebieg państwowego procesu decyzyjnego lub ponoszą odpowiedzialność za proces kształtowania polityki państwa. Pojawia się w tym kontekście dylemat, czy partia staje się relewantna. gdyż reprezentuje interesy grupy dominującej w określonej fazie strukturyzacji rywallzacyjnych stosunków, czy też jako reiewantna i ustabilizowana siia polityczna promuje pewne kwestie programowe, reprezentatywne dla grupy społecznej, czyniąc Je politycznie doniosłymi. Z punktu widzenia historycznego, genezy i procesu strukturyzacji zachodnioeuropejskich systemów politycznych, panie polityczne i związane z nimi organizacje interesu f konstelacja Interesów) przechwyciły kontrolę nad istniejącymi już grupami społecznymi i w len sposób uzyskały stabilną bazę poparcia. W latach 20. narodziły się więc w Europie Zachodniej podziały socjopolitycznc. wielkie koalicje grup społecznych oraz par-ii, które zdecydowały o charakterze procesu strukturyzacji polityki. Co więcej, powstałe wówczas podziały socjopolityczue przejawiały tendencję do ..samoutrwalania". przecie wszystkim za sprawą wielkich, masowych organizacji partyjnych. S. Fłokkan określił len proces mianem .zamrażani.*." pedziaiów socjopolkycznych. stabilizujących systemy partyjne. Jednakże należy pamiętać, iż za zmianę podziału se-cjopcłiLYeznegn odpowiada zmiana zaobserwowana na jednym z trzech wspomnianych poziomów. Ewolucja podziału socjopolitycznego, ewentualna jego zmiana lub transformacja mogą stać się efektem zmiany struktury społeczeństwa ;..obiektywnego" aspektu, dotyczącego stratyfikacji społecznejI. zmiany charakce-

^: R. Herbut. Systemy partyjna u* Europtc Zachodniej -.    Zoltana. Studium }x>róu'naiv-

cze. Wydawnictwo linr<versyte:u 'A roclnwsktego. Wrocław 1996. ». ż i 9.

ru tożsamości grupowej iub Leż zmiany jego organizacyjnej struktury. Może nastąpić również zbieg wszystkich tych zjawisk. Jednakże /.miana podziału socjo-polllycznego wcale nie musi oznaczać jego erozji i zastąpienia przez inny. Tradycyjny podział socj opoli tyczny może trwać jako sposób definiowania przestrzeni rywalizacji politycznej, choć jego współczesna treść odbiega, i to czasami znacznie. od pierwotnego rozumienia (np. problem ekonomicznego podziału, socjopolb tycznego lewica-prawica).

Weźmy jako przykład wspomniany już podział socjoekonomiczny. Jeżeli potraktujemy go Jako Jeszcze Jedną kategorią określającą system stratyfikacji społeczeństwa, co w oczywisty sposób zmiana tego systemu musi spowodować zmianę podziału socjoekonomicznego. Mamy tu do czynienia z pewnym automatyzmem myślenia, skoro bowiem zmienia się społeczeństwo, to musi zmienić się i polityka. Tezę tę formułują politolodzy sugerujący, iż stare podziały socjopolitycznc muszą zostać zastąpione przez nowe (np. hipoteza o zastępowaniu tradycyjnego układu lewica-prawica przez konflikt pomiędzy wartościami materialnymi l posi-materialnymil. Jednakże kategoria podziału socjopoUtycznego to zdecydowanie coś więcej niż tylko wyraz stratyfikacji społeczeństwa. Przecież wartości. Idee. kolektywne tożsamości lub organizacyjne formy mogą okazać się trwalsze mz obiektywna baza podziału socjopolilycżncgo. Zdajemy sobie sprawę, iż jest to sugestia bardzo dyskusyjna, jednak ewolucja współczesnych zachodnioeuropejskich systemów politycznych może służyć Jako jej potwierdzenie. Tradycyjne podziały socjopolitycznc przetrwały (choć jak Już -wspomnieliśmy, zmieniła się ich treść), i :o za sprawą partit politycznych, które pierwotnie Je zorganizowały. Co więcej, można odnieść wrażenie, iż poziom empiryczny i normatywny np. podziału socjoekonomicznego uległ transformacji (zmienił się tradycyjny układ klasowy), a mimo to wielkie partie polityczne zdołały utrzymać swą dominującą pozycję w polityce. ..Polityczne granice" konfliktu zostały zachowane, choć jego zawartość materialna (programowa) znacznie różni się od pierwotnej. Gdzie jest bowiem powiedziane, iż istotę podziału socjoekonomicznego stanowi aksjomat o popieraniu przez te same siły społeczne (grupy, klasy) tych samych partii politycznych? Chyba to mieii na myśli M. Franklin. T. Mackie i H. Vałen pisząc, iż: „W momencie, gdy podziały socjopoli-ręczne zostały ukształtowane, to przejawiają tendencję do istnienia nawet wówczas, gdy obiektywne warunki decydujące o ich powstaniu dawno już przeminęły, a nowe generacje zostały poddane socjalizacji w ramy funkcjonujących Już form lojalności partyjnych, ściśle powiązanych z konkretnymi podziałami' -.

Poglądy S. Bartoliniego i P. Maira. dotyczące rozumienia pojęcia podziału socjopoli tycznego i konsekwencji z tego płynących, należy traktować jako bardzo rygorystyczne teoretycznie. Wielu jednak politologów posługuje się tą kategorią w mniej zobowiązujący sposób, uznając za taki podział każdą kwestię polityczną, która wzbudza zainteresowanie elektoratu i może mieć wpływ na sposób jego głosowania. Dość często chodzi o problemy, które pojawiają się tylko w jednej elekcji lub w kliku kolejnych, by potem zniknąć. Niektóre powracają z pewną czę-

¹ M. Franklin. T. Mafekic..Kx_:-\^ti«|\..fntroduedon w: M. Franklin. T. Mackie. ii V'obn <.•:    .

Cambridge Unlyerslty Press; Canibńdge 139"2. s. ś.

Elecioral Change: Fiespoaśśs i&^:Eyb[vinó~$oclal and Attliudinal Slructurcs r: Western CV>iimrit'S,

Mc 9531