skanuj0005

20 1. Podziały socjoooiityczr.e i konflikty w Europie

l reguły nie ogniskowały sio wokół zasadniczych kierunków poiliykl państwa, a dotyczyły ochrony istniejącego stcuus qtto i zapewnienia optymalnej dysrrybucji przywilejów i stanowisk. Były one typowe dla wczesnej fazy kształtowania się państw narodowych. gdy klientela wyborcza stanowiła wąską i nlezróźnicowaną w swych żądaniach grupę, a lei:motlvem życia politycznego było osiągnięcie osobistych i wymiernych korzyści politycznych, a nie realizacja kolektywnych (grupowych) interesów Tego rodzaju ..terytorialna opozycja" straciła na znaczeniu w momencie pojawiania się powszechnego prawa wyborczego, gdy rozpoczął się proces kształtowania w tym regionie modelu demokracji masowej izob. rozdział 2).

Konflikt terytorialny niejednokrotnie decydował o charakterze procesów na-roclo twórczych. V..’ ekstremalnych syLn-.ciach przybiera! formę wojny, secesji, przesiedlenia ludności. Łagodzenie tego typu konfliktów przyczyniło się do konsolidacji narodowej i terytorialnej, czyli otwierało drogę do pojawienia się form aktywności oraz struktur, które łączyły środowiska lokalne 1 unifikowały procesy polityczne. Rozszerzenie uprawnień państwa 1 jego centralnej biurokracji oraz narastanie powiązań międzyregionalnych, to czynniki, które musiały wpłynąć na pojawienie się nowych form identyfikacji wychodzących poza struktury lokalne. Procesy społecznej mobilizacji za pomocą aparatu państwa czasem integrowały populację. łagodząc konflikt terytorialny (np. etniczno-rellgljne podziały w Szwajcarii lub językowe w Finlandii i Norwegii me stanowiły zagrożenia dla procesów na-rodorwórczych). Niejednokrotnie jednak ten typ konfliktu był przyczyną rozpadu struktury terytorialnej inp. mobilizacja farmerów i chłopów w Norwegii i Szwecji uniemożliwiła dalsze istnienie unii tych państw po 1905 r.j. Opór Wielkiej Brytanii doprowadził do wojny w Irlandii, a w efekcie do secesji i powstania republiki. W Belgii ; Hiszpanii konflikt terytorialno-kulturowy nie stanowił zagrożenia dla procesów tworzenia narodu. Nie rozwiązany, przetrwał jednak w formie utajonej, ujawniając się znacznie później (problem m.iu. Basków t Kalalortczyków w Hiszpanii czy Walonów i Flamandów w Belgii-.

Rewolucja narodowa stworzyła również koniaki między ......I centralizującym

się. ujednolicającym i mobilizującym narodem państwem a historycznie ukształtowanymi korporacyjnymi przywilejami Kościoła"-. Konflikt między państwem a Kościołem dotyczył przede wszystkim problemu kontroli nad systemem edukacji. W krajach protestanckich Kościół dość szybko stal się agendą państwa i z reguły nic przeciwstawiał się procesowi sekularyzacji edukacji (głównie poziomu podstawowego). Problem :e:t wyglądał zgoła inaczej v krajach katolickich oraz wyznaniowe zv iżni: ;'vany.-h.. Wprowadzenie przymusowego systemu edukacji, pozostającego pod kcnirołą państwa. wywołało kontrofensywę Kościoła w postaci np. ..partii protestu społecznego". silnie związanych z Jego strukturą. Ruchy prokościelne dążyły do dlzoiowama swych zwolenników od wpływu zewnętrznego poprzez zorganizowanie odrębnych struktur organizacyjnych czy agencji. Pojawiły się więc sponsorowane przez Kościół partie, związki zawodowe, wydawnictwa, kluby sportowe. gazety, stacje radiowe. Proces ten. określa się mianem instytucjonalnej segmentacji. a 1 i olane ia i Belgia były najlepszym tego przykładem. W Holandii pojawiły

i

S. l.spsct. S. Roki-..¹.:¹, ired i. ‘p. ci’... s. 101

się Izw. ..struktury wertykalne'' [zuilens. pillcirs. cohimns>. obejmujące zamknięte grupy społeczne oraz instytucje i stowarzyszenia, których celem było zagwarantowanie w jak najwyższym stopniu lojalności części społeczeństwa wobec obu Kościołów, katolickiego I protestanckiego-. Miało to uniemożliwić pojawienie się systemu komunikowania między tymi grupami. W Holandii do lai 60. istniały trzy odrębne subkultury: protestancka, katolicka oraz świecka fnarodo-wo-llberalna. tzw. sektor generalny. W Belgu pojawiła się bardzo podobna subkultura katolicka.

Rewolucja industrialna również stworzyła dwa podziały, które można określić mianem funkcjonalnych: konflikt między interesami farmerów a rodzącej się klasy właścicieli i przedsiębiorców miejskich oraz konflikt między pracownikami a pracodawcami. Dwa wcześniej opisane podziały zmusiły społeczeństwo do zajęcia stanowiska w konflikcie dotyczącym wartości oraz zdefiniowania własnej kulturowej tożsamości, a dwa kolejne na plan pierwszy wysunęły In Teresy ekonomiczne. W odróżnieniu do podziałów powstałych w okresie rewolucji narodowej, wywołały one zjawisko upodabniania się struktur podziałów socjopolltycznych w tym regionie, a więc również narodowych systemów partyjnych. Konflik; między miastem farmerami i właścicielami ziemskimi miał znacznie łagodniejszy przebieg w Wielkiej Brytanii niż w krajać li Europy kontynentalnej. W Wielkiej Brytanii znalazł on początkowo odbicie w sporze między Partią Konserwatywną, popierającą interesy agrarne, a Partia Liberalną, akcentującą dążenia radykałów miejskich. Obie strony zdołały Jednak bardzo szybko osiągnąć kompromis i nastąpiła konsolidacja elity narodowej. Jednocześnie obserwowaliśmy wyraźną klasową polaryzację elektoratu. W Europie kontynentalnej ten typ podziału dłużej, odgrywa! znaczącą rolę. clioC formy jego politycznego wyrazu znacznie się różniły. W Belgii. Holandii czy Francji nic był on raczej źródłem konłllktów międzypartyjnych. W państwach skandynawskich natomiast zdominował scenę polityczną. Oprócz wyraźnych cech konfliktu o wymiarze terytorialnym, pojawiły się elementy opozycji ekonomicznej. Farmerzy, stając się częścią rynku ekonomicznego, czuli się zagrożeni ze strony dynamicznie rozwijających się struktur przemysłowych. Pojawiło się wiele agrarnych grup interesu oraz rozwinęły się odrębne partie chłopskie. Te ostatnie skłaniały się raczej dc współprac}- z blokiem partu ueso-cjalistycznych, mimo programowych deklaracji, iż nie są ani socjalistyczne, ani burżuazyjnc^J. Nawet wówczas, gdy w polityce państ w skandynawskich zaczęły dominować partie robotnicze, mchy agrarne nie zdołały stworzyć płaszczyzny porozumienia z silami konserwatywnymi, broniącymi interesów biznesu.

Z wyjątkiem państw skandynawskich ten    i

w procesie cworzenia odrębnych partii agrarnych. Interesy farmerskie były albo reprezentowane przez organizacje interesu ; negocjowane w ramach określonych, koncepcji politycznych, albo mieściły się w szeroko formułowanych programach Innych partii politycznych. Partie agrarne pojawiły sic tam. gdzie silna kulturowa

• A l.liphari. The PoUccs of Accommotlcicion. PluraUsni w.i Pfmocraey (n :iic .V. im-r.ćmćs. fr.lverv.ty oi Cakfornta Press. Berkeley 196S. rozdz. li.

- N Elder. A. Thomas. D Artcr, The Consensiccl Democractes: The Gouenment and Poltticsof Scan<ttnavian States. Biackwell. Oxi'ord 19śs. a. 19.