11720 skanuj0006

22 1. PodziaJy aocjopolUycsne I konflikty rr Europie

opozycja regionów farmerskich przyczyniła się do pogłębienia l zaostrzenia Ist-niejącycli Już konfliktów ekonomicznych.

We wczesnej fazie Industrializacji w krajach Europy Zachodniej zaczęły pojawiać się panie i ruchy reprezentujące Interesy klasy robotniczej. Centralnym miejscem walki politycznej sial się rynek pracy, a konfliktem dominującym - konflikt między Interesami biznesu a interesami pracobiorców. Dla l.ipscta i Rokka-na zasadniczym czynnikiem decydującym o charakterze wzajemnych powiązań między ruchami reprezentującymi klasę robotniczą a ustabilizowanymi elitami była kwestia otwartości konkretnego społeczeństwa*. Istniały oczywiście wXlX-wiecz-nej i XX-\viecznej Europie bariery społeczne lup. związane z możliwością awansu społecznego robotnika, dostępnością systemu edukacji). Jednak różnice między krajami były znaczne, jeżeli chodzi o post rwę ustabilizowanych elit wobec żądań środowisk robotniczych. Musiało to wpłynąć na rozwój partii socjalistycznych \ ruchów związkowych. O. Knchlieimer analizuje ten problem w kategorii integracji politycznej’. To zdolność systemów politycznych do uczynienia grup społecznych i ich członków, pierwotnie znajdujących si po : ■ julaą ren \ polityczną, pełnoprawnymi uczestnikami procesu politycznego. iNie chodzi więc tylko o procę- polityzacji (np. poprzez udział w wyborach). Jest to gotowość zaoferowania i zaakceptowania politycznego partnerstwa wszystkich obywateli. W Wielkiej Brytami L pahstwaek skandynawskich postawa elit wobec rodzącego się ruchu robotniczego bv!a bardzo pragmatyczna cr?.z otwarła i nigdy nic uciekały się one do stosowania form represji lub przymusu. W Niemczech. Austrii. Francji czy Włoszech konflikt ten by! powodem głębokich [podziałów politycznych. W efekcie represyjnych dziaiart państwa, partie i związki zawodowe nie były zainteresowane integracją swych członków w ramach istniejącego systemu politycznego. Tworzyły one własny podsystem społeczny. izolując zwolenników cci reszty społeczeństwa - pojawiły się silnie zintegrowane struktury często określane mianem sozicile ghetto-parteien i społeczne getta partyjno. Partie polityczne, reprezentujące interesy ruchu robotniczego, z konieczności przybierały postawę nnlysystemową. Po II wojnie światowej obserwowaliśmy w tych krajach zanikanie tego typu opozycji, a ideologiczne napięcia słabły. Złożyło się na to wiele przyczyn (np. bogacenie się społeczeństw, modę i państwa dobrobytu, pojawienie się nowej klasy średniej), decydujący jednak sini się udział partii robotniczych w procesie rządzenia zarówno r.a szczeblu lokalnym, jak i narodowym. Przyjęły one odpowiedzialność za • uk -;ou iwanie państwa i społeczeństwa, zdobywając w ten sposób legitymację ■polityczna i status partnera godnego szacunku i zaufania.

*jo -nenia S. l.ipscta i S. Rokkana. ••.hatyczące procesu kształtowania się po-iziałów sccjopo I i ty c z ny c I:. mają współcześnie przede wszystkim wartość histo-. Procesy państwowo-1 narodotwórcze w Europie Zachodniej, których elektem scala s:ę konsolidacja demokratyczna systemów pobocznych, wyjaśniają schematy polaryzacji społec znej i politycznej i wskazują mt impulsy, które de ter-¹ S. I.iusci. S. Rokki.n ircd.l. op. ca. s I OS. 109

~ O. K:r :hhcl:v.cr. 7^:!.- Trans/crmonon ofitie Western Eurnpean Party Systems, w J i.aPalom-M. Weiner i red. . Poluucl Pnriiesancł Poiiticrt betelopmer.t. Princeton Unlvcrsiiy Press. Prstice-I0:i 1966. s. 162.

minowały Ich przebieg. Model zaproponowany przez nich zawiera jednakże istotne wskazówki metodologiczne dla badacza o uniwersalnym charakterze Pozwala on na powiązanie - jak Już sugerowaliśmy - zmian zachodzących na poziomie mikro (indywidualne decyzje i wybory polityczne, dokonywane przez jednostkę) ze zmianami, które ujawniają się na poziomie makro i szerszy kontekst, i to nie tylko strukturalny, ale również aksjologiczny, w ramach którego te indywidualne decyzje są podejmowane, determinujący np. liczbę i charakter możliwych aUernar.w). Dla współczesnego badacza, np. zachowań wyborczych. Jest całkiem oczywiste, iż musi poznać struktury makro, gdyż są w nich zawarte przesłanki, umożliwiające wyjaśnienie Indywidualnych decyzji wyborczych, a analiza miejsca. Jakie zajmuje w nich Jednostka, ma wpływ na podejmowane decyzje.

Patrząc na współczesne struktury podziałów .socjopolityeznych tar cny narodowe:. warto pamiętać, iż są to z reguły struktury mieszane. Istnieją w nich zarówno podziały o tradycyjnym charakterze, wywodzące się z okresu przemian narodowych nip. religijne) czy industrialnych [ekonomiczny podział iewica-prawicai. ale również i nowe. często tylko przypominające klasyczne podziały, o .'kar,'-.kierze niematerialnym, ogniskujące się- np. wokół kwestii izv.\ nowej polityki. Część badaczy, np. cytowani wcześniej Bartolird i Malr. sądzi, iż element strukturalny (czynnik struktur; społecznej) wciąż odgrywa decydująca rotę w kształtowaniu wyborów politycznych. Inni są ostrożniejsi i sugerują, iż w procesie przeobrażeń posilndustriaJr.ych czynnik struktury społecznej !np. podział klasowy; nie odgrywa Już takiej roli Jak kiedyś i związek między podziałami społecznymi a stera polityki uległ rozluźnieniu. W tym kontekście pojawia się twierdzenie i uzasadnione w przekonaniu piszących!, iż słabnie związek między przynależnością klasową a wyrażanymi preferencjami wyborczymi, choć nic zanika. Opiera się cno na założeniu, iż pojawiły się nowe zjawiska, które modyfikują i zmieni;ją znaczenie czynników strukturalnych. Wskazuje się np. na:

< 1) zróżnicowanie pozycji Jednostki, wynikające z charakt ru konsumpcji i konsumpcją zbiorowa, publiczna, a konsumpcja indywidualna, prywatna:: charakter konsumpcji jest m.in. determinowany przez pozycję Jednostki r.-.; rynku pracy i w efekcie, grupy uzależnione od konkretnego rodzaju konsumpcji inaczej postrzegają swe preferencje polityczne i zgodnie z i\m oudują swoją strukturę wartości: podział ten wcale nie musi pokrywać się z podziałami typu klasowego (crcss-ciminp clecwogcs). a jego ujawnienie się konsekwencją rozbudowania sektora publicznego i rozrostu fiuik, i państwa ir.•.listwo jako dostarczyciel usług i dóbr publicznych): i'2) zróżnicowanie związane /. aa uduicniom v sektorze publicznym i prywatnym: podobnie, jak w poprzednim przypadku, usy uowar.ie v strukturze zatrudnienia wpływa na proces kształtowania określonych wartości politycznych i preferencji, związanych chociażby z lym, iż zatrudnieni w sektorze publicznym opowiadają się za rozbudowaniem świadczących uprawnień państwa i zwiększenie wydatków budżetowych), gdy?, gwarantuje to Im wysoki poziom bezpieczeństwa ekonomicznego. zatrudnieni w- sektorze prywatnym skłaniają się w kierunku rozwiązań wolnorynkowych; przynależność np. do klasy robotniczej nic tłumaczy w tej sytuacji