65618 skanuj0009

23 1. Podziały aocJopoHcycsnc i konflikty w Europie

Warto wskazać na katalog kwestii problemowych tnie ty i ko o charakterze socjoekonomicznych co wynika z wspomnianego już przypisywania mu charakteru opcji ideologicznej), kojarzonych z lewkowym oraz prawicowymi materializmem. Należy jednak zaznaczyć. iż zasadniczą osią różnicującą wydaje się być stosunek do roli współczesnego państwa i ocer.a funkcji, które ma ono do spełnienia. Jeszcze w latach 70. R. Harmcl l K. .Janda wskazywali na cztery podstawowe składniki. decydujące o ..zagospodarowaniu'’ przestrzeni rywalizacji partyjnej, choć przede wszystkim w kontekście wymiaru rywalizacji ekonomicznej:

< 11 paustwowa-prywatna własność środków produkcji:

12) sllna-slaba rola państwa w planowaniu ekonomicznym:

.3) poparcie-opozycja wobec redystrybucji dochodu:

(4) akceptacja-żądanle ograniczenia programów socjalnych państwa¹.

Partie lewicowe z reguły opowiadają się za pierwszą częścią każdej z czterech możliwości, charakteryzujących lewicowy materializm, a prawicowe - za drugą ■ wartości typowe dla prawicowego materializmu i.

Lewicowy materializm opiera się na założeniu, iż państwo powinno odgrywać aktywną rolę w realizacji celów istotnych z punktu widzenia interesu społecznego Chodzi więc również o stwarzanie bezpieczeństwa ekonomicznego i socjalnego dla obywateli, a to jest możliwe poprzez ingerencję w funkcjonowanie rynku ekonomicznego. Prawicowy materializm wiąże s;ę z kolei z: akcentowaniem wolnej przedsiębiorczości opartej na Istnieniu silnego ..przedsiębiorstwa", jako jedynie skutecznej formy gospodarowania, ograniczeniem roli państwa w ekonomii wyłącznie do stwarzania bodźców do podejmowania aktywności gospodarczej, ortodoksją rynkową, hołdującą wierze ..w niewidzialną rękę rynku", postulatem obniżenia podatków, odrzuceniem protekcjonizmu, negatywnym stosunkiem do programów socjalnych. Zasadnicze różnice między obu orientacjami dotyczą więc kontroli w sferze produkcji (zakres tej kontroli i podmioty odpowiedzialne) oraz sfery konsumpcji.

1.3.2. Podział religijny

Organizacyjnym przejawem tego podziału jest rywalizacja partii reprezentujących subkulturę religijną (głównie partii wyznaniowych) z partiami reprezentującymi subkulturę świecką. Oznacza to. iż przedmiotem rywalizacji stają się kwestie moralne i rola rcligii oraz Kościoła w życiu publicznym. Podział ten nie występuje we wszystkich krajach Europy, choć w :ik:kić rych z nich przybrał charakter podziału socjopohtycznego o znacznej relewancjl.

Fowszeclmie uważa sic. iż podziały religijno, podobnie Jak podziały socjoekonomiczne. -racą na znaczeniu politycznym. Najczęściej jest podnoszony w tym kontekście argument j kurczeniu się grupy ludzi regularnie uczestniczących w obrządku religijnym. Rodzą się jednak poważne wątpliwości, czy ten typ argumentacji może uzasadniać tezę o słabnięciu znaczenia politycznego tego typu po-cłziatu. zwłaszcza w kontekście traktowania rehgli jako motywu indywidualnej decyzji wyborcze;. Do kwestii tej wrócimy w dalszej części rozdziału.

• R. Harmel. K. Janda Comi .urt < PolUłcal Parlies. AP$A. Washington 1976. s. 33-35

W Europie utrwaliły się dość wyraźne linie podziału. jeżeli chodzi o strukturę religijną społeczeństw. Występują regiony i kulturowe obszary), w których dominuje Jedno wyznanie (rciono-coryessfonałism). Chodzi o trzy kulturowe obszary, usytuowane jakby w rogach Europy, tworzące coś w rodzaju zewnętrznego „kręgu":

(1! obszar położony w południowo-zachodniej części Europy, obejmuje państwa. w których zdecydowana większość społeczeństw jest wyznania katolickiego itzw. katolickie południe). We Włoszech. Hiszpanii. Malcie. Portugalii ponad 90% społeczeństwa przynależy do dominującej religii (od 97% we Włoszech do 9V% w Portugalii). Do bloku katolickich państw należy również zaliczyć Francję. Belgię i Słowenię I.katolicy stanowią co najmniej 80% populacji - od 83% w Słowenii do 80% w Belgii) oraz Austrię 175% populacji'. Poza tym kulturowym obszarem („Jądro" terytorialne katolicyzmu) znalazły się kolejne kraje - Polska (92%). Chorwacja (88%) oraz Litwa l Irlandia ipo 85%):

21 obszar usytuowany w północnej części Europy, obejmujący państwa skandynawskie, to dominacja wyznania huerańskiego jblok liuerański). Za wyjątkiem Finlandii i89% populacji), w pozostałych państwach ponad 90% populacji jest wyznania protestanckiego:

(3; obszar położony we wschodniej części Europy, rozciągający się od Białorusi po Grecję, to biok państw, w których większość populacji stanowią wyznawcy kościoła ortodoksyjnego i wschodniego). W przypadku Grecji. Rumunii. Rosji i Bułgarii ponad 70% społeczeństwa należy do tej grupy wyznaniowej (np. w Grecji - 93%. w Rumunii - 85%). Na Ukrainie i Białorusi wskaźnik ten jest znacznie niższy, ale i tak oscyluje wokół poziomu 50%. Vv państwach tych występują jednak dość duże mniejszości wyznaniowe inp. katolicy stanowią 14% populacji w Rumunii i 15% w Rosji. a muzułmanie 12% w Bułgarii).

Na obszarach homogenicznych pod względem religijnymi (religijny unlfor-niizm). konflikty czy też podziały o charakterze wyznaniowym raczej nic występują. Nic znaczy to jednak -jak sugeruje J. Madeley - tż religia i kwestie z nią związane są politycznie nieistotne . Chodzi o to. iż określona tradycja religijna dominuje i stanowi ważny element ..etosu publicznego". a więc nic istnieje taktycznie możli wość zakwestionowania statusu Kościoła. Jeżeli konflikty związane z religią ujawniają się. to z reguły linia podziału przebiega między wyznawcami o dość fundamentalnym nastawieniu, skłaniającymi się ku zachowaniu tradycyjnych wartości, a rą częścią społeczeństwa, której presja w kierunku konformizmu wyznaniowego przeszkadza. Dość często siła podziału religijnego tego typu opiera się na wymiarze moralno-religijnym. Zostaje on uruchomiony poprzez polityzację konkretnych kwestii problemowych, jak np. aborcja, t wówczas pojawia się tendencja do tworzenia bloków politycznych, w dużym stopniu motywowanych religijnie. Takie wzorce polaryzacji możemy obserwować np. w Irlandii. Norwegu. Polsce.

^: J Madeley. A Frameuiork/or łhe Comparanve Analysis jf Chitcń-Staie Rclalions in Eutoots. .West Ettropean Polnie®^- Z003. ’■ 2i>. ar 1. s. 3S