43052 skanuj0004

18 1. Podziały socjopolityczne i konflikty w Europie

slotliwością. gdy okazuje się. iź działania decydentów nie przyniosły spodziewanych elektów lub rozminęły się z oczekiwaniami społecznymi. Jeżeli przyjmiemy. :z Jedna z cech rygorystycznie rozumianego podziału socjopoliryeznego Jest jego wpływ na proces strukturyzacji zachowań wyborczych, to trudno uznać, iż te kwestie problemowe prowadza do takiego zjawiska. Wpływ ten z reguły Jest krótkotrwały i dotyczy zamkniętego okresu rywalizacji politycznej. Co więcej, zwolennicy i przeciwnicy konkretnej kwestii tworzą koalicje wyborcze ad noc. rejestrując fakt jej chwilowego znaczenia wyborczego, np. w państwach skandynawskich pojawiała się w różnym czasie kwestia przynależności do Wspólnoty Europejskiej, o którym to fakcie miało zdecydować społeczeństwo w drodze referendum czy ceż wyborów powszechnych. Kwestia ta spolaryzowała elektorat i rzeczywiście miała wpływ na indywidualne decyzje wyborcze. Poziom intensywności konlliktu był duży i w efekcie wyodrębniły się segmenty społeczeństwa nastawione pro- lub an-tywspólnolowo. Co więcej, w kilku przypadkach {np. w Norwegii) partie ustabilizowane tworzyły swoiste lobby prowspólnotowa. a więc kwestia ta tworzyła linię podziału nie na poziomie parlamentarno-gabinetowym, a Jedynie - społecznym. Decyzja o przystąpieniu lub też nie {przypadek Norwegii! zamykała Jednak spór. przynajmniej na pewien czas, i sy    U do stanu „normalności", deflni

ncj przez strukturę podziałów soojopolityc2ny ch. W Irlandii kwestia stosunku do Ulsteru zaczęła odgrywać, poczynając od lat SO.. dużą rolę jako czynnik polaryzujący zarówno społeczeństwo, jak l elity polityczne. Akurat w tych przypadkach rozkład poparcia społecznego znacznie odbiegał od tradycyjnych schematów wyznaczanych przez podziały soejopolityczne, np. w Niemczech i Francji z dość znaczną regularnością powraca kwestia ładu 1 bezpieczeństwa publicznego, a w Holandii, zwłaszcza w latach 80. - problematyka praw i wolności obywatelskich. Jednakże w tych przypadkach możemy przyjąć, iż problemy te stanową element szerszych opcji ideologicznych - w pierwszym prawicowej, w drugim zaś lewicowej. One samo nie definiują nowego podziału socjopolllycznego. ale stanowią ..materialny” element Już istniejącego.

Sądzimy, iż posługiwanie się kategorią podziału socjopolitycznego jest w tych przypadkach nieuzasadnione. Raczej powinniśmy posługiwać sic określeniem kwestii problemowych, które tupią koniunkturalny wpływ na proces dystrybucji głosów wyborczych. Przemawia za tym kilka cech. które charakteryzują w tym przypadku sposób powiązania zachowań wyborczych 2 partiami politycznymi. Po pierwsze, kwe.she mają dość często przejściowy charakter i z reguły nic tworzą stabilnych Ibrm polary ragi cicktoraiu. a tym bardziej - partii politycznych. Po Irjugle    tw ••-.ii problemowej

fakt powstania iymczasowyon koalicji v •••oorczych (relacja masowy wyborca-par-li.¹.!- któr • nie jod nok r .me mają ..ponadgrupowy" charakter. Oznacza to. iż konar.-my segment elektoratu, występujący Jako strona konfliktu, m tóna scharakte-ryzować posługując s.ę zmiennymi socjoćerncgraficznym: tnp. udek. miejsce zamieszkania. zawód), prz; należą jednak dc niego reprezentanci różnych ..wiodących" grup społecznych, stanowiących element podziału socjopolitycznego. Po trzecie, konkretna kwestia może stanowić ..materialną" część dominującej opcji lewicowej lub prawicowej i wówczas powstające koalicje wyborcze potwierdzają i wspierają istni yace podziały socjopoliiyczne. Po czwarte, wiele nowych kwestii

jest promowanych przez nowe partie polityczne, które często okazują się organizacjami nietrwałymi bądź nie są w sianie ustabilizować swej pozycji na arenie rywalizacji parlamentarnej. Nie są to partie relewantne politycznie i wyborczo czy parlamentarnie). Wprowadzenie tych kwestii na rynek wyborczy nie oznacza jeszcze. iź staną się one przedmiotem przetargów parlamentarno-gabinetowych. Dość często następuje to za sprawą ugrupowań ustabilizowanych, które przechwytują nowe kwestie problemowe i w ten sposób „rozszerzają” swą tożsamość programową. wzbogacając Jednocześnie przedmiotowy zakres przetargów politycznych.

1.2. Proces kszta-ltowaniia się podziałów socjopoilitycanych w Europie Zachodniej - model Lipseia i .Rokksma a dynamika zmian społecznych

5. Upset i S. Rok kar. analizowali w perspektywie nukrolustorycznej proces.' demokratyzacji. zachodzące w państwach Europy ZachodniejInteresowały ich w szczególności takie kwestie, jak: proces kształtowania się zhierarchizowanego systemu podziałów socj opoli tycznych, charakter wzajemnych powiązań i zależności między nimi. relacje i powiązania pomiędzy podziałami socjopoii tycznym i a partiami politycznymi i systemem partyjnym. Poczynione obserwacje utwierdziły obu autorów, a zwłaszcza S. Rokkana. iż sposób zachowań politycznych, w tym również wyborczych, jest warunkowany czynnikami spoleczno-siruktural-nynii (przynależnością c!o określonej grupy społecznej, którą definiuje się na podstawie zmiennych socjodemograftcznyeh). W procesie tym szczególną rolę odegrały wielkie partie polityczne, które w gruncie rzeczy zdecydowały o charakterze i tempie strukluryzacji masowych zachowań wyborczych.

Obaj autorzy traktują pojawienie się podziałów socjopolitycznych jako konsekwencję dwóch ..rewolucji" (społecznych przełomów), które wyznaczyły tempo i charakter procesów modernizacji i demokratyzacji Europy Zachodniej: rewolucji narodowej oraz rewolucji industrialnej. Każda stworzyła odmienny typ 'podziałów. Wskazują oni również na dwa wymiary tych podziałów i form poił i tycznych ich przejawiania się: terytorialny (interesy o charakterze ideologicznymi oraz funkcjonalny (interesy ekonomiczne)².

Narodowa rewolucja przyczyniła się do ujawnienia i pogłębienia konfliktu terytorialnego pomiędzy tworzącą się narodowo zorientowaną kultur ą, reprezentowaną przez elity i towarzyszącą im biurokrację, a mniejszościami Ietnicznymi, językowymi czy wyznaniową,aniJ. które czuły się zagrożone w obliczu oer.rTohstycz-nych i racjonalizujących tendencji. Rewolucja narodowa jak .mgr A. Kubka zmuszała do dokonywania wyborów politycznych na podstawie kryterium wartości i tożsamości kulturowej. Alternatywami byly|...| wybory między kulturą centrum a kulturą rodzimą, między Państwem a Kościołem "-. Konłlikiy tego typu ¹

1

$ lipset. S. Rokknn red I. Paruj Systems o..,r AiU/P.menlS: Cross-Xa;tonal Persie-hves. Frce Press. Mew York 1967.

“ Ibidem, s. 95-101

‘ A. Kubka. Podziały socjopolltycsne w Norwegu w larach    1907. wydawnfc • - .....i

'uu Gdańskiego. Gdańsk 2004. s. 34.