43221 skanuj0010

30 i. Podziały socjopofityc2ne i konflikty w Europie

O charakterze podziałów i konfliktów politycznych w poszczególnych kulturowych obszarach w dużym stopniu decyduje charakter relacji Kościól-pan-sLwo-społec zeństwo. Kościół protestancki wydaje się skłaniać, bardziej niż katolicki. w kierunku faktycznej ..prywatyzacji rellgii" i w efekcie ogranicza swą ingerencją do kwestii osobistego sumienia czy społecznej moralności. Na tym tle pojawiają się podziały polityczne w państwach skandynawskich. Kościół katolicki podkreśla natomiast zawsze swoją obecność w społeczeństwie i w zasadzie odrzuca postulat oddzielenia Kościoła od społeczeństwa. To w oczywisty sposób generuje konflikty nie tylko o charakterze moralnym, często wykraczające poza ramy posłannictwa określanego mianem „duchowej misji ’. Kościół ma swoją wizję społeczeństwa i na tym lic może dochodzić do konfliktów z państwem (klasą polityczną). Kościoły ortodoksyjne (wschodniej są w dużym stopniu uzależnione od państwa • akceptują Jego suwerenne uprawnienia. Od społeczeństwa oczekują tylko pasywnej akceptacji i podporządkowania.

Drugi obszar obejmuje państwa, w których struktura religijna ma mieszany charakter i egzystują obok siebie mniejszości religijne Imuhi-con/essionahsm). Konfiguracja terytorialna tych państw przyjęła formę dwóch pasów, oddzielających obszary kulturowe charakteryzujące się rnonokonfesjonallzmem. Pierwszy pas biegnie od północno-zachodniej części Europy (Wielka Brytania! ku części południowo-wschodniej (Czechy i Węgr/), zaś drugi - znacznie węższy obszarowo od północno-wschodniej I Estonia i Łotwa} ku południowo-wschodniej części (Albania i Macedonia). Pierwszy zamieszkują z reguły dwie mniejszości wyznaniowe - katolicka i protestancka. Jedynie w Wielkiej Brytanii wyznawcy Kościoła anglikańskiego tworzą największą grupę wyznaniową 55%). a katolicy i protestanci stanowią łącznic 18% społeczeństwa. W Holandii. Szwajcarii i Niemczech Jest w zasadzie zachowana równowaga między głównymi grupami wyznaniowymi, z tym Jednak, iz w przypadku dwóch pierwszych państw katolików jest trochę więcej, zaś w Niemczech - protestantów. W Czechach t na Węgrzech znacznie liczniejsi są katolicy (odpowiednio - 40% l 63%), z tym, że w tym drugim kraju protestanci stanowią 35% społeczeństwa. Mniej liczna Jest mniejszość protestancka w Czechach (6%), z tym. że 37% społeczeństwa deklaruje sic jako ateiści.

Do grupy wielowyznaniowych państw zalicza się również Albanię. Estonię i i.orwę. W Albanii największa grupę wyznaniową tworzą muzułmanie (39%). choć występują Jeszcze dwie spore mniejszości - wyznawcy Kościoła ortodoksyjnego (wschodniego. 16%) i katolicy 117%). Ma Łotwie mamy do czynienia z trzema grupami wyznaniowymi, o zbliżonych proporcjach - protestanci i ortodoksi stanowią po 24% populacji, a minimalnie mniejsza jest grupa katolików (21%). W Estonii J*.v:e największe grupy wyznaniowe tworzą protestanci 1 wyznawcy Kościoła ortodoksyjnego (po 17%).

Przyjmuje się. iż o doniosłości podziału religijnego przesądza fakt pojawienia się silnej partii wyznaniowej, która reprezentuje interesy środowiska religijnego. Silne partie chadeckie rzeczywiście istnieją w państwach Europy (zob. rozdział 3). choć strukiuryzacja lego podziału wyglądała Inaczej niż tip. podziałów socjoekonomicznych. Partie chadeckie prezentowały typ apelu ponadgrupowego izwdasz-cza po II wojnie światowej 1. a dużą w nim role odgrywała orientacja aksjologiczna. Jest to więc podział o charakterze kulturowym, który często krzyżowa! .się z inny-ml podziałami socj opal i tycznymi. Z powodu ostrości lego rodzaju podziałów, w kilku krajach Europy Zachodniej pojawi się mechanizm demokracji konsensu-alnej Jako sposób łagodzenia konfliktów, powstałych na ;lc religijnym (np. w Holandii. Szwajcarii czy nawet w Belgii). Negocjacyjny styl podejmowania decyzji pozwoli! państwu zachować ..neutralność", przynajmniej oficjalnie, wobec grup religijnych (mechanizm stosowany zwłaszcza w HolandiiI.

1.3.3. Podział Kulturowo-etniczny

Jego wyrazem jest udział w rywalizacji politycznej partii reprezentujących mniejszości (subkultur}') narodowe. Występuje on tylko w społeczeństwach sfragmenta-ryzowanych, w których kwestia emiczności stalą .się problemem politycznym. Wielu badaczy sądziło, iż procesy modernizacji, niosące ze sobą dominację funkcjonalnych konfliktów, przyczynią się do wyeliminowania z areny politycznej tradycyjnych podziałów terytorialnych (etnicznych czy Językowych). W latach 70. zaobserwowaliśmy Jednak w Europie ponowne pojawienie się konlltktów etnicznych. Gdzie należy więc szukać źródeł narastania tego typu konfliktu?

Można oczywiście traktować podziały etniczne jako potencjalne źródło destabilizacji politycznej. Mówi się dzisiaj o etnonacjonaUzmle. Jako kontynuacji nacjonalistycznych tendencji w Europie międzywojennej. Prawdopodobnie trzeba jednak nasze rozważania umieścić w realiach ekonomicznych współczesnej Europy Zachodniej. Nic jest w nich tak bardzo istotny ogólny poziom procesów modernizacji. ale kwestia, czy pojawiają się różnice tego rodzaju między poszczególnym: regionami. Jeżeli proces rozwoju (modernizacji) jest względnie równomierny w skali kraju, szansa na pojawienie się etnonacjonalizmu maleje. Gdy grupy etniczne (regionalne) z różnych powodów czują się wykorzystywane, a ich centralnie kontrolowany potencjał ekonomiczny nie przynosi oczekiwanych ..lokalnych" korzyści. prawdopodobieństwo upolitycznienia opozycji etnicznej rośnie (np. Walonowie czuli się grupą ekonomicznie nie docenianą przez rząd centralny; powodem narastania separatystycznych nastrojów w Szkocji stała się m.in. kwestia ..szkockich pól naftowych", kontrolowanych przez Londyn).

W Belgii istnieją dwie główne grupy etniczne: francuskojęzyczni Walonowie oraz Flora&ndowie. posługujący się językiem holenderskim. W lotach 60. doszło między mmi do konfliktu, przede wszystkim na tle ekonomicznym. Flamandowie są minimalnie liczniejszą grupą, a i gospodarczo bardziej dynamiczną. Walonowie czuli się ekonomicznie s politycznie nie doceniani przez elity centralne, co zrodziło żądanie autonomii. W konsekwencji powstały początkowo trzy partie czysto etniczne (językowe): flamandzka VU. walońska R\V oraz FDF w Brukseli tobecnie istnieje tylko ta pierwsza). W lalach 1968-1978 trzy partie - chadecka, socjalistyczna i liberalna - rozpadły się na autonomiczne organizacje flamandzkie i walońskie. Badania świadomości narodowej w Belgii wykazały, ii tylko i i % populacji identyfikuje się z narodem belgijskim. Aż 67.5% 1'lamandów czuje się przede wszystkim związanych zc swoją grupą etniczną.

W Szwajcarii 65% populacji posługuje się językiem niemieckim, ponad 18% -francuskim, a prawic 10% - włoskim. Różnice językowe nic znalazły jednak odbicia w procesie tworzenia odrębnych partii politycznych na poziomic federacji i lył-