skroty30001

natomiast w neutralnej, nie nacechowanej warstwie stylistycznej nie występują w postaci mówionej języka i nie mają funkcji znaków języka przedmiotowego, tj. nie odnoszą sie wprost do desygnatów, nie stanowią odrębnych znaków językowych"'³. Z kolei skróty językowe, rozpatrywane w obrębie mówionej postaci języka, dzieli autorka na takie, które:

1.    należą wyłącznie do języka przedmiotowego, np. Proatom -nazwa Biura Studiów i Projektów Techniki Jądrowej;

2.    mogą pełnić zarówno funkcje językowe, jak i metajęzykowe, np. ONZ, Pafawag, PZPR.

Przytoczmy jeszcze charakterystyczne wyjaśnienie: „Pytanie, co znaczy ONZ, może mieć dwojaką intencję i można odpowiedzieć na nie dwojako:

a.    oznacza międzynarodową organizację o celach pokojowych, zwaną Organizacją Narodów Zjednoczonych;

b.    znaczy: „Organizacja Narodów Zjednoczonych" (przy czym cudzysłów sygnalizuje fakt, że znaczeniem skrótu jest nazwa, a więc element języka, a nie przedmiot wobec niego zewnętrzny). Skrót typu ONZ powstaje jako element metajęzyka, natomiast w tekstach pełni funkcję elementu języka przedmiotowego” (s. 83).

W ten sposób przeszliśmy do Interpretacji naszego drugiego pojęcia. Jako nowe wyrazy traktują skrótowce również inni autorzy. Według Renaty Grzegorczykowej „skrótowce to derywaty powstałe w wyniku skracania nazw kilkuwyrazowych"¹⁴, np. ONZ -• oenzet, PAP - pap, BUW - buw, PAN - pan. Nie tylko z odmiany pisanej języka (jak J. Młodyński) wywodzą skrótowce autorzy Gramatyki historycznej: „Są to nowotwory wyrazowe pochodne, które powstają z połączenia wymawianiowych lub pisaniowych cząstek dwu lub kilku wyrazów podstawowych, stanowiących zestawienie^B>s. W Słowniku poprawnej polszczyzny skrótowce to „wyrazy powstałe ze skrótów — składają się najczęściej z nazw początkowych liter, z początkowych głosek lub sylab wyrazów wchodzących w skład nazw

We wspomnianych słownikach ortograficznych M. Szymczaka oraz S. Jodłowskiego i W. Taszyckiego a także w Encyklopedii wiedzy o języka polskim wyróżnikiem jest przede wszystkim liczba wyrazów podstawy słowotwórczą. U Szymczaka są to „skrócone poszczególne grupy wyrazowe"¹⁷, a więc. i RP. ONZ, i p._t itdL U Jodłowskiego i Taszyckiego tak samo, a skrótowce dzielą się na: a) pisane wielkimi literami (GOPR, PKP, Pafawag) i b) pisane małymi literami [itd., $p., w.c.). W Encyklopedii, w której definiuje się skrótowce podobnie -„wyrazy (rzeczowniki), powstałe przez skrócenie wyrażenia dwu- lub więcej wyrazowego"¹¹ - występują tylko przykłady z wielkimi literami, typu: WOP (wop) - Wojska Ochrony Pogranicza, AK (aka) - Armia Krajowa, Fab Lok (fablok) - Fabryka Lokomotyw. W Słowniku W. Doroszewskiego skrótowiec to .wyraz powstały z połączenia nazw pierwszych liter wyrazów wchodzących w skład nazwy jakiejś instytucji (najczęściej odmieniający się - np. pegeer - PGR, tj. Państwowe Gospodarstwo Rolne) lub pierwszych sylab wyrazów złożonych, np. żelbet"™.

Są też autorzy określający skrótowce explidte jako symbole. Danuta Wesołowska definiuje to pojęcie następująco: .Skrótowcami nazywamy takie symbole językowe, jak np.: PKS, MDM, GUS, ZASP. Są to syntetyczne twory Językowe, powstałe przez zespolenie skrótów pojedynczych wyrazów. Np. PKS to zespół liter: P + K + S, będących skrótami wyrazów: Państwowa Komunikacja Samochodowa...Podobnie pisze Malina Satkiewicz, przy czym jej określenie jest bardziej precyzyjne, ponieważ wspomina się w nim o .nazwach wieiowyrazo-wych": .symbole będące zespoleniami skrótów pojedynczych wyrazów (ich pierwszych liter lub sylab), które wchodzą w skład nazwy wiek>wyrazowej’*^{1 2 3 4}. W obu pracach wymienia się jako przykłady tylko skrótowce składające się z wielkich liter, a przecież sformułowanie: .zespolenie pojedynczych wyrazów” pasuje także do takich tworów językowych, jak: jw., np., itd. Ale nawet skrótowce typu PKS (P+K+S), PAN (P+A+N) nie są właściwie .zespoleniami skrótów*, ponieważ P nie jest prawdziwym skrótem słów: Państwowa, polska, a K czy A skrótem wyrazów: komunikacja, akademia. Precyzyjniejsze zatem byłoby sformułowanie w rodzaju: zespolenie nazw liter, zespolenie głosek, sylab ew. grup wyrazów - podobnie jak w Słowniku Doroszewskiego.

A jak to jest przedstawiane w szkole? Niestety, i tutaj brak jednoznaczności, a podręcznik oraz szkolne słowniczki ortograficzne ppdają różne interpretacje. W podręczniku dla klasy VII pisze się szczegółowiej tylko o skrótowcach („wyrazy powstałe ze skrótów wyrazowych"), choć przy pisowni znajdzie uczeń sformułowanie: „pisownia skrótów i skrótowców"^M. W Słowniczku ortograficznym S. Jodłowskiego i W. Taszyckiego są oba pojęcia, ale definiuje się także tylko skrótowce: .skrótowcami nazywa się pisane łącznie połączenie kilku skrótów"³. Podzielono Je na dwie podgrupy: pisane wielkimi literami (typu: WOP, ONZ, Cedet) i pisane małymi literami (typu: lp., tj., cdn., s.o.s.). Natomiast skróty - bez określenia - omawia się w paragrafie zatytułowanym: „Skróty pojedynczych wyrazów". W nowej Ortografii Danuty i Przemysława Wesołowskich znajdziemy już trochę inne

15

1

“ Encyklopedia wiedzy o jfzyku polskim, pod red. $. Urbańczyka. Ossofoeum, Warszawa 1978, a. 306.

'* Sloumlk języka polskiego, op. dL, s. 349.

2

D. Wesołowska, op. di.. $. 339.

3

¹¹ Kalium języka polskiego, op. dr., s. 9S-96.

4

M. Jaworski, op. cit.. s. 103-105.

ⁿ S. Jodłowski, W. Taszy dci, Słowniczek ortograficzny. WSłP, Warszawa 1992, a. 190.