skanuj0001

Hasła polskiego pozytywizmu

/

Światopogląd pozytywistów

Po klęsce powstania styczniowego narodziła się potrzeba sformułowania nowego programu działania, który proponowałby inna nic powstańcza - drogę społecznego. ekonomicznego, politycznego i kulturowego umocnienia i awansu Polaków. Fundamentem takiego programu stały sic - popularne wówczas w Furopie - tezy filozofii pozytywnej, a więc sejenty/m. ewolucjoni/m. wiara w nieuchronność postępu, utylitary/m. Artykuły propagujące nową filozofię, nowy pogląd na świat, człowieka, społeczeństwo, sprawę narodową ze szczególnym nasileniem ukazywały się w lalach 70. XIX wieku na łamach prasy warszawskiej (..Przegląd Tygodniowy”, „Niwa”, „Opiekun Domowy ’) i w licznych publikacjach książkowych, leli autorami byli przede wszystkim: Aleksander Świętochowski. Julian Ochorowicz, Piotr Chmielowski, Bolesław Prus. Ilcnryk Sienkiewicz, Fliza Orzeszkowa.

Pozytywizm polski był więc w pierwszym rzędzie światopoglądem panującym w^f latach 1865-1890. później stal się określeniem tego okresu w kulturze i literaturze polskiej.

Aleksander Świętochowski

(1849-1938) - najbardziej znany publicysta pozytywistyczny, dramaturg, prozaik, historyk i ńlozof. Ukończył studia w Warszawie, a doktorat z filozofii uzysku! w Lipsku. Nic nęciła go jednak kariera uniwersytecka, nic odpowiadała praca nauczyciela, zajęcie pisarza i publicysty pochłonęło go bez reszty. Współpracował / „Przeglądem 'tygodniowym”. redagował „Nowiny", a później założone przez siebie niezależne pismo „Prawda”, w którym publikował słynne felietony z cyklu Liberum veio. Swymi artykułami kształtowa! umyskwość całej generacji polskiej inteligencji i zarazem oblicze polskiego pozytywizmu.

Miał kontrowersyjno poglądy i niesłychanie ostre pióro. Wzburzył opinię publiczną wyrzeczeniem się (w imieniu narodu) myśli o niepodległości, obcesowo i niekiedy pochopnie krytykował niektórych twórców (np. Gabrielę Zapołską), ścierał się w polemicznych dyskusjach 7 innymi pozytywistami (np. Bolesławem Prusem i Adolfem Dygasińskim), „był nieobliczalny w napadach złości” [ 10). Uznawany za duchowego przewodnika swojej epoki, zwany hetmanem pozytywizmu, bywał jednocześnie określany jako Świntuchowski. zdrajca, rusofil i mason.

I...J ponieważ pozytywizm nie jest bynajmniej żadnym wynalazkiem lub pomysłem jednego człowieka (Comtca). ponieważ zasadnicze jego idee są wspólnością kilku wieków i całego szeregu uczonych (... | - z tego więc wypada, że pozytywizm umiejętnie pojęły nic jest żadną szkolą z. niezmiennym kodeksem, / niezmiennymi artykułami wiaty, / nieomylną pow agą, ale jest metodą naukową na doświadczeniu i naukach przyrodzonych opartą, od kilku wieków stosowaną i rozwijaną i do coraz nowych rezultatów doprowadzającą.

Aleksander Świętochowski fili

Przyrodzonych - przyrodniczych.

Strona tytułowa ..Prawdy”

Nauka daje ludziom zwyciężenie potęg zewnętrznej natury: nauka rozświeeając pojęcia, wiedzie ludzi ku zgodzie, pokojowi, bogactwu, cnotom. Nauka zabija marzyeielstwo i próżne przesądne nadzieje, natomiast każe człowiekowi wpatrywać sic w ziemskie istnienie, doskonaląc je dla siebie i dla innych: ona nareszcie, prowadząc człowieka ku poznaniu samego siebie, daje mu poczucie własnej potęgi i zacności, na którym wsparty zechce być samym sobą i sam przez sic myśleć, żyć i działać.

kliza Orzeszkowa [13]

(ilówną cechą obecnego kierunku społeczeństw naszych jest uiylilaryzm. Odrzucamy na stronę wszystko, co nie wpływa dodatnio na rozwój ludzkości, co nic przykłada cegiełki do wielkiego gmachu, zbudowanie którego stanowi cci naszego bytu. Gmachem tym jest

szczęście i rozwój społeczeństw.

Antoni I teki (14)

dee równości towarzyskiej i prawnej są najzacniejszym nabytkiem i najgłówniejszym znamieniem nowszych czasów. Pojęcia kastowości. szlachetności krwi wzbudzają już nie oburzenie nawet, ale śmiech serdeczny.

Aleksander $\\icKx:lmski 115)

MT

Nasz pozytywizm [...| to przede wszystkim rozumowa strona tych wszystkich praw i faktów, które nauka stwierdziła lub stwierdzi w przyszłości. to teoria, która [...] powoli i stopniowo rozwija $ię. wyrasta z olbrzymiej pracowni umysłów badawczych w najrozmaitszych dziedzinach wiedzy. Nie buja po niebie za niedościgłymi tajemnicami wszechświata, ale też nie pełza po ziemi z wyłącznym hałasem prak-lyc/ności. |...| Wskazuje najpewniejsze, bo na obserwacji i dośw iadczeniu oparte, wskazówki (...) rozwoju, a wykluczając z dziedziny wiedzy marzyeielstwo i uprzedzenia, pragnie zostać tą strażnicą na drodze badań, która i od zbłądzenia uchroni, i drogę obraną oświeci.

Julian Ochoftwiez f 12]

l A W 0 4

TYCOD.Mfc rOI ITYCZNT. srOfcECZNY i urmCKi.

“sssnr.*.i.-

JHcTson^rctri 5łriouvlv>iwfivinn

v SvK-,v c*n i    Mi

Sporządź zestawienie (np. w dwóch kolumnach) wartości (i postaw) aprobowanych oraz odrzucanych przez polskich pozytywistów. Postaraj się' określić jednym słowem (lub sformułowaniem) ten drugi zestaw pojęć.

2 Czyje poglądy i stanowiska filozoficzne mógł mieć na myśli Aleksander Świętochowski.. twierdząc, iż pozytywizm jest metodą „od wieków stosowaną i rozwijaną"?