Socjologia Kosi�skiego (31)

socjalizacji potomstwa, nasyconej subkulturą i ideologii} danej klasy spo. łecsnej.

8. Kulturalna funkcja rodziny zazębia się z analizowaną już funkcją socjalisacyjną i niektórymi innymi. Polega ona na zapoznawaniu młodego pokolenia z kulturą danego społeczeństwa, wpajaniu odpowiednich norm i systemów wartości, przekazywaniu dziedzictwa kulturowego i or-1 ganizowaniu w gronie rodzinnym najrozmaitszych zajęć, dostarczających domownikom przeżyć estetycznych. Ponadto poszczególni członkowie rodziny poza nią uczestniczą w różnych formach życia kulturalnego.

9. Z kulturalną funkcją rodziny blisko jest spokrewniona również funkcja rekreacyjno-towarzyska. Dom rodzinny jest między innymi miejscem wypoczynku i nawiązywania niezbędnych dla człowieka kontaktów towarzyskich, które są zaspokajaniem „potrzeby oddźwięku społecznego",

0    czym pisał F. Znaniecki. Kontakty te utrzymywane są w ramach zarówno małej, jak i szerszej rodziny, a także z osobami zaprzyjaźnionymi, które odwiedzają daną rodzinę bądź poszczególnych jej członków. Dom rodzinny, jego atmosfera i wyłączność służą do rozładowywania napięć psychicznych powstałych poza nim. Niektórzy badacze rodziny mówią

1    chyba zasadnie o jej funkcji psychohigienicznej.

10. Ostatnią z wyodrębnionych przez Z. Tyszkę [139] funkcji rodziny jest funkcja emocjonalno-ekspresyjna. W gronie rodzinnym najczęściej człowiek zaspokaja znaczną część potrzeb emocjonalnych i potrzeb wyrażania swej osobowości. Potrzeby te zaspokajane i uzewnętrzniane są poza kręgiem rodzinno-familijnym, zwykle w gronie zaprzyjaźnionych osób. Emocjonalnoekspresyjna funkcja rodziny w wielu okolicznościach realizowana jest wśród małżonków i zakochanych par będących w licznych przypadkach w pierwszym stadium życia małżeńsko-rodzinnego.

Scharakteryzowane funkcje odpowiadają dziesięciu podstawowym typom więzi rodzinnej, którymi są: więź ekonomiczna, opiekuńcza, krwi, seksualna, kontrolna, klasowa, socjalizacyjno-wychowawcza, kulturalna, towarzyska i emocjonalno-ekspresyjna. Zbieżność, a nawet identyczność rodzajów funkcji i wiązi ukazuje istnienie korelacji miądzy grupowym a insytucjonalnym aspektem rodziny, o czym mówiliśmy w pierwszej części niniejszego rozdziału, oraz między funkcjami rodziny a jej strukturą.

5. STRUKTURA RODZINY

I WEWNĄTRZRODZINNE STOSUNKI SPOŁECZNE

Niektóre podstawowe kwestie bezpośrednio dotyczące struktury rodziny oraz zazębiających się z nią stosunków i interakcji wewnątrzrodńn-nych wielokrotnie sygnalizowaliśmy. Merytoryczna niezbędność tych kategorii pojęciowych w socjologicznej analizie rodziny obliguje nas do ich wyjaśnienia i przynajmniej ogólnego scharakteryzowania.

Struktura rodziny w literaturze socjologicznej — jak podają F. Adamski [2] i Z. Tyszka ]139[ —i rozmaicie bywa pojmowana. Większość badaczy definiując tę podstawową kategorię socjologicznego opisu rodziny mniej lub bardziej wyraźnie akcentuje pewne wspólne elementy. Jednym z tych elementów jest dostrzeganie w strukturze rodziny trzech aspektów: 1) aspektu psychologicznego, uwzględniającego układ więzi emocjonalnych; 2) aspektu społecznego, akcentującego układ pozycji i strukturę wewnątrzrodzinnej władzy; 3) aspektu kulturowego uwzględniającego wzory regulujące wewnątrzrodzinne stosunki i interakcje, a także normy i wzory pełnienia wewnątrzrodzinnych ról społecznych. Te aspekty struktury rodziny nie we wszystkich koncepcjach są jednakowo artykułowane.

Przekonującą egzemplifikację tak sformułowanej tezy są definicje struktury rodziny obu wyżej wymienionych badaczy najbardziej współcześnie reprezentowanych dla polskiej socjologii rodziny.

Dla F. Adamskiego struktura rodziny to stałe ramy, me zawsze sformalizowane, wewnątrz których przebiega życie i zachowanie maiżeń-sko-rodzinne” [2, s. 44]. Jest to określenie tak ogólne, że zapewne uwzględnia te trzy znane nam już aspekty struktury rodźmy.

Rozpatrywane powyżej pojęcie o wiele wnikliwiej niż F. Adamski precyzuje Z. Tyszka. „Wydaje mi się więc — pisze on — że strukturę rodziny określa: liczba i jakość członków rodziny (liczba dzieci, liczba innych krewnych), układ ich pozycji i ról społecznych, przestrzenne ich usytuowanie, siła więzi instytucjonalnych i psychicznych łączących poszczególnych członków rodziny, świadcząca o większej lub mniejszej spójności (kohezji) rodziny, podział czynności oraz struktura wewnątrzrodzinnej władzy i autorytetów, łącząca się dość ściśle z układem pozycji społecznych, a także wewnątrzrodzinny rozkład miłości i względów” [139, s. 60]. Określenie to zawiera najważniejsze komponenty i aspekty struktury rodziny.

Struktura rodziny ma ścisłe powiązania z funkcjami tej grupy i instytucji społecznej oraz ze stosunkami i interakcjami wewnątrzrodzinny-mi. Pojęciem ujmującym całość tych kwestii jest system rodziny, który oznacza stosunki jej poszczególnych członków, związki strukturalne i funkcjonalne oraz wzajemne zależności między strukturą a funkcją. Słuszne wydaje się spostrzeżenie Z. Tyszki, że system rodziny to mniej więcej tyle, co struktura rodziny w działaniu.

Systemowe spojrzenie na rodzinę globalnie ujmuje bogatą i różnorodną jej problematykę, a więc również wewnątrzrodzinne stosunki społeczne. Zgodnie z przytaczanym już poglądem M. Philipsa i B. Wilsona będą nas interesować wzajemne stosunki między małżonkami i między nimi a dziećmi oraz stosunki między samymi dziećmi [98]. W przypadku małej rodziny dwupokoleniowej występują tylko te trojakiego rodzaju stosunki interpersonalne. Powtórzmy raz jeszcze, są to stosunki między:

171