Socjologia Kosi�skiego (4)

i reformatorzy społeczni, zwłaszcza socjaliści utopijni. Ich dorobek naukowy okazał się wielce pożyteczny dla twórców naukowego komunizmu. Odegrał też ważną rolę "w narodzinach socjologii, od której oczekiwano pomocy w referowaniu państwa i społeczeństwa.

Najistotniejsze okazały się tu koncepcje francuskiego utopijnego socjalisty Claude’a Henriego Saint-Simona (czyt. sę-simona; 1760—1825). Dążąc do przebudowy społeczeństwa wczesnokapitalistycznego odczuwał niedosyt teoretycznych podstaw swoich reformatorskich zamierzeń. Spodziewał się, że najbardziej będzie mu w tym pomocna od dawna już kiełkująca specjalna nauka o społeczeństwie, którą nazwał „fizjologią społeczną”. Uważał on społeczeństwo — stanowiące swoistą całość rządzącą się własnymi prawami — za najogólniej określony przedmiot jej badań. Rozumowanie to, które w bardzo poważnym stopniu przyspieszyło narodziny socjologii, świadczy o błyskotliwości intelektualnej Saint-Simona.

Dla niektórych badaczy dziejów myśli socjologicznej przedstawiona koncepcja nowej nauki o społeczeństwie była wystarczającym argumentem, aby tego socjalistę utopijnego uznać za twórcę socjologii. Większość badaczy optuje jednak za tym, że jest on, podobnie jak trzej wcześniej zaprezentowani myśliciele, jedynie prekursorem a nie głównym twórcą tej nauki, którą pragnął uczynić intelektualnym instrumentem w działalności reformatorskiej.

Godna uwagi jest również Saintsimonowska koncepcja społeczeństwa. Według niej społeczeństwo składa się — podobnie jak maszyna — z różnych jednostek (części) przyczyniających się do jego funkcjonowania. Byt i jakość społeczeństwa, zdaniem Saint-Simona, w przeważającej mierze zależą od spełniania ról (funkcji) powierzonych jednostkom. Koncepcja ta, znana już w starożytnej myśli greckiej, lecz w innym ujęciu, ma wiele analogii z modnym dziś systemowym sposobem analizowania społeczeństwa i jego poszczególnych elementów.

Odwołanie się tego myśliciela i reformatora do analogii w funkcjonowaniu społeczeństwa i maszyny nie było przypadkowe. Społeczne skutki rozpoczynającej się wówczas na szeroką skalę industrializacji Francji i krajów sąsiednich mocno się odcisnęły na socjologicznej wyobraźni Saint-Simona. Dokumentuje to jego teoria „społeczeństwa przemysłowego” oraz samo wprowadzenie tego terminu do słownika nauk społecznych. Kluczową kwestią wymagającą wyjaśnienia i ustosunkowania się do niej Saint-Simona było zjawisko kryzysu. Występuje ono „...na przejściu od systemu feudalnego i teologicznego do industrialnego i naukowego. I trwać będzie nieuchronnie do czasu, kiedy nowy system zacznie w pełni funkcjonować” [114, s. 357], Stanie się to wówczas, kiedy ponownie nastąpi, zachwiana w okresie przejściowym, duchowa wspólnota jednostek tworzących społeczeństwo.

Godnym uwagi elementem teorii społeczeństwa przemysłowego jest

>'śli

roz

1 19

X-