chowanie jednostki, ale odnosi się również do funkcjonowania i rozwoji. f społeczeństwa.
Głównym motywem aktywności człowieka jest — zdaniem Helwg. cjusza — osobisty interes i miłość samego siebie. Zadaniem rządu i insty. j tucji wychowawczych jest takie ukierunkowanie wszelkich oddziaływaj I na jednostkę, aby jej interesy i namiętności przynosiły korzyści jak naj. i większemu ogółowi obywateli, czyli społeczeństwu. Koncepcje tego pre. j kursora, socjologii były istotne nie tylko dla jej powstawania, ale i dla 1 pedagogiki.
Twórczym kontynuatorem poglądów Helwecjusza był Jean Antoice I Nicolas Condorcet (czyt. kądorse; 1743—1794), który w roku 1794 opu- ! blikował Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje. W publikacji tej wyłożył pryncypia teorii postępu społecznego. Dzięki rozwojowi umysłu ludzkiego jest on nieuchronny. Postęp ten jest wprowadzaniem, przez ludzkość różnorodnych innowacji i rozwojem oświaty pozwalającej przezwyciężać hamujące go przesądy i rozwój różnych dziedzin żyda 1 człowieka i społeczeństwa. Proces dziejów ludzkich — według tego prekursora socjologii — jest przechodzeniem od stadiów niższych do wyrastających z nich stadiów wyższych. Ideę faz rozwojowych — będącą fundamentalną w teorii społeczeństwa — o wiele wnikliwiej niż wcześniejsi i myśliciele opracował autor Szkicu... Zainteresowanie nią, jak i innymi osiągnięciami Condorceta, przejawiają przedstawiciele różnych nauk spo-łecznych, głównie zaś twórcy marksizmu.
Dorobek naukowy prekursorów socjologii, dotyczący jednostki i spo- ] łeczeństwa, przyspieszył jej narodziny. Czynnikami dynamizującymi ten proces, oprócz mniej lub bardziej oryginalnych pomysłów i teorii wyjaśniających rzeczywistość społeczną, jakie formułowali myśliciele i reformatorzy, były też zmiany ustrojowe, polityczne i cywilizacyjne. Najważniejsze z nich to te, które torowały postęp techniczny i technologiczny. Różnorodne zmiany, zwłaszcza o wyraźnie postępowym charakterze, kumulując się warunkują istnienie odpowiedniej formacji społeczno-gospodarczej.
s. 1
Nasilenie się takich zmian w Europie Zachodniej przypadło na przełom XVIII i XIX w. Poszczególne elementy feudalnej struktury społecznej ulegały rozpadowi; zastępowały je kapitalistyczne formy życia gospodarczego i społecznego. Jednym z ważkich procesów społecznych, szczególnie szybko w tym okresie zachodzącym, był rozwój klasy robotniczej. Jej standard życiowy potwierdzał występowanie monstrualnych nierówności społecznych, mających źródło w warunkach materialnych, politycznych i kulturowych, które były typowe dla wczesnokapitalistycznych społeczeństw.
Problemem nierówności społecznych i skomplikowaną sytuacją młodej wówczas klasy robotniczej zafascynowali się niektórzy myśliciele