DSC00432

6.    Błąd może odnosić się również do skutków prawnych czynności. Dotyczy to także oświadczeń woli dorozumianych.

Nie ma znaczenia błąd odnoszący się tylko do pobudki (motywu) czynności prawnej albo polegający na błędnym nazwaniu przedmiotu (tzw. falsa demonstratio).¹

7.    Podstęp jest błędem kwalifikowanym, wywołanym uniyślme w celu skłonienia do oświadczenia woli (art. 86 Kc). Chodzi zarówno o rozmyślność osoby działającej podstępnie, jak i jej zamiar ewentualny, wynikowy (dolus eventualiś).

8. Przy podstępie błąd nie musi być istotny, aby można było skutecznie uchylić od skutków oświadczenia woli podstępnie wywołane* igbiW takim wypadku błąd nie musi dotyczyć ^treści Czynności prawnej. Może on także dotyczyć okoliczności leżących poza treścią oświadczenia woli. Zatajenie pewnych okoliczności lub przemilczenie pewnych faktów samo przez się nie stanowi jeszcze podstępu.

9.    Do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli wywołanego podstępnie wystarczy, żeby błąd, tj. mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, dotyczył okoliczności, które nie wchodzą w treść oświadczenia woli, lecz m. in. sfery motywacyjnej, która stanowiła przyczynę złożenia oświadczenia woli (orzeczenie SN z dnia 15.01.1970 r., I-CR400/69, OSN-1970, poz. 225).

10.    Przy czynności prawnej nieodpłatnej samo wykazanie podstępu osoby trzeciej wystarcza do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli bez potrzeby ustalania, czy błąd był istotny, czy dotyczył treści czynności prawnej i czy strona wiedziała o podstępie osoby trzeciej.

11.    Przy podstępie jest rzeczą obojętną, czy dopuściła się go druga strona czynności prawnej (np. nabywca wobec zbywcy ruchomości), czy też osoba trzecia (np. pośrednik, pełnomocnik), byleby w ostatnim wypadku druga strona o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o tym składającego oświadczenie woli albo czynność prawna była nieodpłatna.²

12.    Błąd pełnomocnika. Mocodawca może uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w jego imieniu przez jego peł*

nomocnika w razie błędu pełnomocnika, jeżeli spełnione są wszystkie przesłanki prawne dotyczące błędu. Pełnomocnik bowiem składa swoje oświadczenie woli, a jedynie skutki prawne jego działania realizują się w osobie reprezentowanego (mocodawcy). Toteż w zasadzie co do wad oświadczenia woli i dobrej lub złej wiary decydujące są okoliczności istniejące w świadomości pełnomocnika, chyba że niezależnie od nich mocodawca był w złej wierze. W tym zakresie trzeba także brać pod uwagę okoliczności istniejące po stronie mocodawcy.³

13. Błąd posłańca. Posłaniec przenosi adresatowi cudze oświadczenie woli, sam woli nie oświadcza, a tym samym nie dokonywa czynności prawnej, lecz spełnia jedynie czynność natury faktycznej. Posłaniec nie musi też rozumieć ani znać treści oświadczenia woli, które przenosi.

Natomiast przedstawiciel (pełnomocnik, opiekun prawny, kurator) w imieniu reprezentowanego sam składa oświadczenie woli lub przyjmuje cudze oświadczenie woli, musi mieć zatem co najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Składając własne oświadczenie woli, przedstawiciel powinien znać jego treść i znaczenie, gdyż ocenia się je według okoliczności istniejących po jego stronie. Przedstawiciel wyraża własną wolę, która odnosi bezpośredni skutek prawny dla reprezentowanego, „oderwany” od osoby przedstawiciela.⁴

Zachowanie się posłańca można ująć w formułkę „on mówi, że on chce”. Zachowanie się pełnomocnika określa formułka „ja mówię w jego imieniu, że ja chcę”.⁵

Błąd posłańca unormowany jest treścią artykułu 85 Kc, który brzmi:

Zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przęsła-nia ma takie same skutki, jak przy złożeniu oświadczenia.

W przepisie tym wyraźnie chodzi o posłańca. Podobnie należy traktować zniekształcenia oświadczenia woli za pomocą telegrafu i podobnych urządzeń. Przepis nie dotyczy sytuacji, gdy adresat przesłanego w ten sposób oświadczenia woli źle pojął treść oświadczenia ani wypadku, gdy błędnie przesłano oświadczenie woli innemu całkiem adresatowi.⁶

1

   Zdzisław Gordon, Jan Łopuski, Mirosław Nestorowicz i inni: „Kodeks cywilny z komentarzem”, tom I, Wyd. Prawnicze, Warszawa 1989, s. 94-95.

2

   Tezy 10 i 11 ilustrują sens przyjętej przez ustawodawcę konieczności ostrzejszej interwencji w wypadku tak nagannego zachowania się, jak podstępne wprowadzenie w błąd. Por. „System prawa cywilnego. Część ogólna”, tom 1 pod red. Stefana Grzybowskiego, Ossolineum, Wrocław 1985, s. 681-688. Nadto glosa Adama Szpunara w: „Nowe Prawo” nr 1/89, s. 112-117.

3

Franciszek Błachuta, Wiktor Bryl, Stefan Buczkowski i inni: „Kodeks cywilny. Komentarz", Wyd. Prawnicze, Warszawa 1972, tom I, s. 217-218.

4

^łs Franciszek Błachuta..., op. cit., s. 231-323. Zobacz tamże pozostałe uwagi dotyczące przedstawicielstwa.

5

A. Wolter, op. dt., s. 308.

6

^u Z. Gordon, op. dt., s. 96.