6 (1217)

26

zewnątrz ale uczy się również spostrzegać samo siebie, Jako żogoś, kto wart jest zainteresowania innych. Wiele danych wskazuje, że w ten aposób m.In. kształtuje się poczucie własnej tożsamości i poczucie własnej wartości - tak trudno osiągalne dla dziecka upośledzonego.

Ody dziecko zdobędzie umiejętność patrzenia na siebie Jako na osobę, staje się zdolne do uzyskania pewnej niezależności w oceDie własnego postępowania. Oczekując /świadomie lub nie/ ca kolejne zwrócenie na siebie uwagi, zada sobie / niekoniecznie wyrażając to słowami/ pytaniej"Czy zasłużył-^feyn w tej Chwili na pochwałę, czy na naganę"? W ten sposób stopniowo uczy się oceniać swoje zachowanie i kierować nim właściwie - także wtedy,gdy nikt go nie pilnuje.

Bardzo ważne dla nauczyciela Jeet rozróżnienie pomiędzy ^u"agą neutralną a wartościującą. Przejaw uwagi o charakterze neutralnym powoduje słabsze pobudzenie uczuciowe niż pochwała lub nagana. Przypomnijmy tu, że dzieci upośledzone bywają często nadwrażliwe uczuciowo i nawet pochwała może stanowić w pewnych cbwilacb zbytnie przeciążenie dla słabego układu nerwowego, a tym bardziej Jest obciążeniem napięte oczekiwanie! "Czy i kiedy nauczyciel mnie pochwali". Nauczyciel musi zatem wnikliwie wyważyć pi-oporcje pomiędzy pochwałami, naganami a zauważaniem neutralnym, nlowartoźclującym. Im głębiej upośledzone dziecko i im więcej przejawia zaburzeń zachowania, tym większa powinna być przewaga kontaktów neutralnych, nie wart oś dujących.

5.4.^Być razem z innymi dziećmi

Potrzeba kontaktu z rówieśnikami pojawia się u dzieci upośledzonych zazwyczaj z pewnym opóźnieniem. Jeet ona Jednak bardzo silna, nawet u dzieci tak głęboko upośledzonych, że jedyną dostępną dla nieb formą obcowania z Innymi jest P° prostu tylko znajdowanie się wśród innych dzieci. Znane są przypadki dzieci upośledzonych, które samorzutnie przyłączały elę do grupy, choć nigdy przedtem nie miały sposobności, by zetknąć elę z rówieśnikami, Z drugiej strony, bardzo niewiele zyskujemy, Jeśli chcemy przedwcześnie rozłączyć dziecko z dorosłymi opiekunami. Hoże to doprowadzić do lęku, niepokoju 1 dłużej trwającej niechęci do przebywania wśród dzieci.

Wśród dzieci upośledzonych eą takie, które nawet w późniejszym dzieciństwie źle znoszą przebywanie w grupie rówieśniczej. Przypisuje się to między innymi nadwrażliwości i dużej męczliwości ośrodków mózgu przyjmujących bodźce wzrokowe i słuchowe. Dzieci te źle znoszą hałas i ruch dokoła siebie. W takich przypadkach indywidualne postępowanie terapeutyczne może byó skuteczne jako przygotowanie dziecka do przebywania w grupie rówieśniczej. Dzieci przejawiające szczególną męczll-wość w hałasie i ruchu muszą byó wprowadzane, do grupy stopniowo i z dużą ostrożnością. Zbyt szybkie wprowadzenie do grupy dziecka nadwrażliwego nie tylko nie sprzyja jego socjalizacji, ale może stad się przyczyną poważnych reakcji lękowych.

5.5. Poczucie własnej wartości i sprawowanie określonej roli aspołecznej___

Niezależnie od poziomu rozwoju, osobowość społeczna może się kształtować tylko wtedy, gdy zachowana jest równowaga pomiędzy odczuciem trudności stawianych przed człowiekiem zadań, a poczuciem, że sprostanie im Jest pomimo tego możliwe. Dziecko jest gotowe do wysiłku tylko wtedy, gdy sądzi, że uda mu się sprostać zadaniu.

Niewiele wiemy o przebiegu dojrzewania    świadomości

własnego Ja u dzieci głębiej upośledzonych. Zagadnienie to nie było tematem szerzej zakrojonych badań, wiemy jednak, że dzieci te używają zwrotu "Ja" lub wymawiają swoje imię najczęściej wtedy, gdy dokonały czynu uwieńczonego powodzeniem. Przeżycie sukcesu jest bardzo ważnym, choć nie jedynym warunkiem wytworzenia poczucia własnej wartości. U małego dziecka źródłem poczucia własnej wartości może byó początkowo tylko miłość i uznanie ze strony osób Znaczących. W miarę rozwoju osobowości społecznej poczucie własnej wartości azaje się coraz bardziej zależne od riarników obiektywnych, a    przede

wszystkim szczególnie ważne Jest tu poczucie pełnienia roli użytecznego członka grupy społecznej. Początkowo grupę taką