spiro
1

48 Mki,1"ORi> E. SriRo

Stwierdzenie to można by najlepiej potwierdzić przez przeciwstawienie celu hcrmeneutycznego, intelektualnego dziecka relatywizmu epistemologicznego, celom, jakie uformowały badania etnograficzne podczas hegemonii relatywizmu deskryp-tywnego i normatywnego.

Kiedy relatywizm kulturowy ogranicza! się do swej deskryptywnej wersji -jednakże nie w swej współczesnej (mocnej) postaci, lecz postaci oryginalnej (umiarkowanej) - badania etnograficzne były zaprzęgnięte do idei postępu. Dlatego celem badań wszystkich rodzajów społeczeństwa, w tym, a nawet zwłaszcza, społeczeństw pierwotnych było udokumentowanie etapów i odkrycie procesów linearnej ewolucji kulturowej i społecznej.

Przedsięwzięcie to mogłoby być (i jest, jak uważa większość, choć nie wszyscy antropolodzy) obrazoburcze, lecz niewielu zaprzeczyłoby, że jego cel jest wystarczająco ważny lub że przydał intelektualnej ważności badaniom ludów pierwotnych.

Kiedy jednak idea postępu razem z teorią linearnej ewolucji kulturowej została podważona i kiedy równocześnie relatywizm kulturowy dojrzał do uwzględnienia swej wersji normatywnej, cel badań etnograficznych i uzasadnienie koncentrowania się na ludach pierwotnych zostały zmienione. Ponieważ zróżnicowanie kultur było odtąd postrzegane nie w kategoriach skali kulturowej ewolucji, lecz raczej w skali kulturowej zmienności, jego celem miało być odkrycie zasad i teorii, które mogłyby wyjaśnić różnice w systemach kulturowych i społecznych.

Wraz. ze zmianą celu, także uzasadnienie skupienia się na ludach pierwotnych znacząco się zmieniło. Nie traktowano ich już jako wzajemnie podobnych - każdy jako przykład archaicznego typu społeczeństwa - ale stały się teraz przedmiotem badań, ponieważ (jak zauważyła Margaret Mead) były postrzegane jako inne, różniące się między sobą nawzajem i w konsekwencji różniące się od społeczeństw Zachodu. Stąd, ponieważ każda kultura była teraz nazywana zgodnie ze sławną metaforą Rulh Benediet „segmentem wielkiego luku'’ (Benedict 1999: 89) i ponieważ inne nauki społeczne badały tylko jeden z. tych segmentów (zachodni), specyficzną cechą antropologii i uzasadnieniem jej skupienia się na kulturach pierwotnych było uzupełnienie reszty - a właściwie większości - tego „wielkiego luku". Nic przypadkiem więc Ralf Linton, pisząc w apogeum tego okresu, nadał swej książce tytuł Most of the World (1949), a nie The Primhhe World.

Wziąwszy pod uwagę, że była to era boasowskiego relatywizmu normatywnego, który traktował wszystkie kultury jak równowartościowe i wziąwszy także

Po trzecie, podkreślając, że nauki społeczne różniły się od nauk fizycznych pod względem dążenia w docieraniu do znaczeń. Weber szczególnie i otwarcie wyrażał swoje zainteresowanie ustalaniem znaczeń z powodu ich przyczynowych konsekwencji, które, oczywiście, znalazły odzwierciedlenie w przewodniej tezie studium porównawczego „etyki ekonomicznej" wspomnianych wcześniej tradycji religijnych. Wreszcie, przekonywał (jak szczegółowo pokazał Parsons 11937: rozdz. I6|). że mimo różnic pod względem technik, nauki społeczne i fizyczne muszą stosować tę samą metodologię: „logiczny schemat.” To, że Weber powinien być wymieniany przez przedstawicieli interpretacyjnych nauk społecznych wydaje się więc raczej dziwne.

pod uwagę, żc każde społeczeństwo było nazywane, jak mówiono, „eksperymentem natury”, etnograficzne badania ludów pierwotnych były postrzegane jako przyczyniające się nie tylko do substancjalnego (partykularystycznego) celu. lecz również do celu naukowego (teoretycznego). Znaczy to. że były one traktowane jako środki służące nie tylko powiększaniu naszej wiedzy na temat skali społecznego i kulturowego zróżnicowania, lecz. również dotarciu do uprawnionych teorii i zasad, które mogą wyjaśniać społeczeństwo i kulturę.

Ten ostatni cel. sądzono, nie mógłby być osiągnięty jedynie za pomocą badania kultury zachodniej, ponieważ stanowi ona jedynie segment łuku kultury. Wyrażając tę myśl w języku metafory kultur jako eksperymentów przyrodniczych, ludy pierwotne byty traktowane w kontekście kultury zachodniej jako eksperymentalne grupy kontrolne.

Wziąwszy pod uwagę filozofię nauki tej ery - radykalny empirycyzm i naiwny indukcjonizm - sądzono, żc tylko osiągnięcie deskryplywnych i klasyfikacyjnych celów badania etnograficznego - „kiedy wszystkie fakty są zidentyfikowane” - oznacza osiągnięcie celu naukowego (Boas 1940: 243-289). Tymczasem typowa antropologiczna odpowiedź na typową generali/aeję socjologii, ekonomii czy psychoanalizy - „Lecz Hopi...” lub „Lecz Kwakiullowie..." - miała na celu dostarczenie lustrzanego obrazu człowiekowi (Kluckhohn 1957). ale również naukom społecznym, których teorie społeczeństwa i kultury opierały się w zasadzie na jednostkowych przykładach.

Trzeha*«przyznać, że dążąc do tego indukcyjnie określonego celu wielu antropologów, opanowanych pragnieniem natychmiastowego etnograficznego opisu i klasyfikacji, zagubiło właściwy kierunek postępowania badawczego.

Tym triem,niej zadziwiająco wielu z nich nigdy nie straciło z horyzontu tego celu. Dla nich badanie etnograficzne było częściej mniej teoretyczne ze względu na cel i porównawcze (nawet jeśli tylko implicite) ze względu na metodę. Dlatego, niezależnie od tego. czy badanie terenowe przeprowadzano wśród Trobriandezyków. Samoańezyków, plemion Navajo czy Saulteaux (aby posłużyć się tylko oczywistymi przykładami), wszędzie badanie etnograficzne służyło wypracowaniu ogólnej teorii wymiany rytualnej (Malinowski 1981), dojrzewania (Mead 1986), czarownictwa (Kluckhohn 1967 11944]) segmentowych systemów lineażu (Evans-Prilchard 1940) lub psychologii kulturowej (Hallowell 1955).

Trzeba podkreślić dodatkowo, że wiele z tych badań miało charakter interpretacyjny w najlepszym tego słowa znaczeniu. Wierzenia i zwyczaje były opisywane w ich etnograficznym kontekście i interpretowane - jak to określa Malinowski - z punktu widzenia tubylców.

Tym niemniej dla wpływowych antropologów wspomnianych wcześniej, interpretacyjne rozumienie kultur poszczególnych plemion było tylko pierwszym krokiem - intelektualnym przystankiem na drodze do teoretycznego rozumienia systemów kulturowych. Dla nich aksjomatem było, że nazywana nauką antropologia wzniosła się na wyższy poziom niż elnonauka jakiejkolwiek kultury - włącznie z kulturą zachodnią i że w konsekwencji możliwe było. w teorii i w praktyce, odkrycie zasad, które mogą wyjaśniać społeczne i kulturowe systemy dowolnego społeczeństwa - łącznie ze społeczeństwem zachodnim.

4 - Hatlanio kultury