stanislav006

utworu, w rozdz. 54 znajdujemy wzmiankę o grobie brata Jacka, tj. dominikanina / rodu Odrowążów zmarłego w r. 1257, zaś w rozdz. 55 — o „panu Rajnaldzie, podówczas biskupie Ostii, teraz [podkr. T.M.] zaś papieżu Aleksandrze IV”. Wspomniany tu papież był głową Kościoła od r. 1254, a zmarł 25 V 1261 roku.

W przybliżeniu można zatem przyjąć, że Vita została napisana między 1257 a 1261 rokiem. Warto wszakże wspomnieć, że niektóre kopie wzmiankują o papieżu Aleksandrze IV jako o nieżyjącym.

Pzedmowa została ułożona zgodnie z literackimi konwencjami egzordialnymi. Po krótkiej, wstępnej zapowiedzi tematu dzieła następuje objaśnienie przyczyn podjęcia się pracy pisarskiej, wypełnione zwykłymi w takiej sytuacji toposami skromności:

(idy oto pragnę ku zbudowaniu wiernych opisać dzieje życia, przebieg męczeństwa I tryumfalne zwycięstwo chwalebnego męczennika, biskupa krakowskiego św. Stanisława, zaraz na początku przedsięwzięcia dawność czasu, trudność przedmiotu i brak doświadczenia w pisaniu hamuje rozpęd mojego pióra. Dlatego lękam się podjąć ten temat, abym się nie załamał pod tak wielkim ciężarem [...]. Biorąc więc pod uwagę słabe moje siły, zbliżający się kn s życia i wielkość przedmiotu, nic śmiem chwalić i głosić jak należy chwalebnych dzieł męt zennika, bo zdaję sobie sprawę, iż nie wystarczają po temu moje zasługi [...].

Ponieważ jednak uważam za rzecz godną objawić i głosić dzieła Boże, a Pan życzy •obie, abyśmy chwalili sławnych mężów i przodków naszych z poprzednich pokoleń, nlr należy tego przypisywać mej zarozumiałości, jeśli otrzymawszy, być może, nieco talentów • "I Pana. posłuszny Bożemu rozkazowi, to, co otrzymałem z daru Pańskiego, z powrotem oddaję na stół Pana.

Zapowiadając temat utworu, Wincenty uściślił zarazem jego plan, na który złożyć tlę mają: dzieje życia (vitae processus), przebieg męczeństwa (passionis cursus) oraz liyumfalne zwycięstwo (victoriae triumphus), tj. pośmiertna chwała Stanisława.

I'<'/kład tych wątków nie pokrywa się wszakże dokładnie z podziałem Vita na i zyn i Vitae processus obejmuje całą Część I (rozdz. 1-14) oraz pokaźny fragment l i t, i II (rozdz. 1-18), passionis cursus mieści się w rozdz. 19 Części II, podczas gdy |M> w rozdz. 20 zaczyna się victoriae triumphus, wypełniający też całą Część III. t Islnlnią część utworu otwiera opis translacji w r. 1088, po czym następują liczne ' min św Stanisława (w większości będące powtórzeniem zdarzeń ujętych w komisyj-n\ m piotokole z r. 1252), zamyka zaś drobiazgowe odtworzenie przebiegu kanonizacji « Asyżu (rozdz. 56) oraz Pochwala Polaków (Conimendatio Polonorum; rozdz. 57), nhiitnwiąeu jednocześnie zakończenie całego utworu.

1'niliiiosly ton tego końcowego przemówienia przywodzi na pamięć inny utwór Wini! niego z Kielczy: hymn Gaudę, mater Polonia. Pochwała Polaków jest tu w ItliH ie wezwaniem do powszechnej radości:

U mliii się więc, Polsko, ponieważ zasłużyłaś sobie na to, aby mieć sprawcę wszelkiej świętości I łyn ni w synu swoim, przez ciebie wychowanym, a przez Boga zrodzonym w chwale Iwiylyili Ciesz się, Krakowie, a zwłaszcza kościele katedralny, zaszczycony chwałą swego |M!»lin/ii | | Matko wszystkich wiernych, Kościele rozlany po całym kręgu ziemskim, raduj

■ ' i|i .lawne zasługi męczennika [...]

I In Inngnilii świętego Viia nie wnosi nowych elementów, podobnie jak nie zmienia mImiiżii osobowości Stanisława; fragmenty przedstawiające życie i cnoty biskupa jUM'Wii/iur powtarzają tekst Legendy. Uderza natomiast zupełnie nowe ujęcie UttinlM /ywot jednostkowy został bowiem ściśle spleciony z biegiem historii Polski 177