stanislav006

utworu, w rozdz. 54 znajdujemy wzmiankę o grobie brata Jacka, tj. dominikanina z rodu Odrowążów zmarłego w r. 1257, zaś w rozdz. 55 — o „panu Rajnaldzie, podówczas biskupie Ostii, teraz [podkr. T.M.] zaś papieżu Aleksandrze IV”. Wspomniany tu papież był głową Kościoła od r. 1254, a zmarł 25 V 1261 roku.

W przybliżeniu można zatem przyjąć, że Vita została napisana między 1257 a 1261 rokiem. Warto wszakże wspomnieć, że niektóre kopie wzmiankują o papieżu Aleksandrze IV jako o nieżyjącym.

Pzedmowa została ułożona zgodnie z literackimi konwencjami egzordialnymi. Po krótkiej, wstępnej zapowiedzi tematu dzieła następuje objaśnienie przyczyn podjęcia się pracy pisarskiej, wypełnione zwykłymi w takiej sytuacji toposami skromności:

(idy oto pragnę ku zbudowaniu wiernych opisać dzieje życia, przebieg męczeństwa i tryumfalne zwycięstwo chwalebnego męczennika, biskupa krakowskiego św. Stanisława,

/uraz na początku przedsięwzięcia dawność czasu, trudność przedmiotu i brak doświadczenia w pisaniu hamuje rozpęd mojego pióra. Dlatego lękam się podjąć ten temat, abym się nie /ułamał pod tak wielkim ciężarem [...]. Biorąc więc pod uwagę słabe moje siły, zbliżający się ku", życia i wielkość przedmiotu, nic śmiem chwalić i głosić jak należy chwalebnych dzieł ntęi zennika, bo zdaję sobie sprawę, iż nie wystarczają po temu moje zasługi [...].

Ponieważ jednak uważam za rzecz godną objawić i głosić dzielą Boże, a Pan życzy •obie, abyśmy chwalili sławnych mężów i przodków naszych z poprzednich pokoleń, nu należy tego przypisywać mej zarozumiałości, jeśli otrzymawszy, być może, nieco talentów ml Pana. posłuszny Bożemu rozkazowi, to, co otrzymałem z daru Pańskiego, z powrotem iiililuję na stół Pana.

Zapowiadając temat utworu, Wincenty uściślił zarazem jego plan, na który złożyć się mają: dzieje życia (vitae processus), przebieg męczeństwa (passionis cursus) oraz liYiimlalnc zwycięstwo (victoriae triumphus), tj. pośmiertna chwała Stanisława.

Ho/kład tych wątków nie pokrywa się wszakże dokładnie z podziałem Vita na i /ę u i Vilae processus obejmuje całą Część I (rozdz. 1-14) oraz pokaźny fragment ( ęścl II (rozdz. 1-18), passionis cursus mieści się w rozdz. 19 Części II, podczas gdy |itż w rozdz. 20 zaczyna się victoriae triumphus, wypełniający też całą Część III.

I Matnią część utworu otwiera opis translacji w r. 1088, po czym następują liczne

i    min św Stanisława (w większości będące powtórzeniem zdarzeń ujętych w komisyjni ni protokole z r. 1252), zamyka zaś drobiazgowe odtworzenie przebiegu kanonizacji w Asyżu (rozdz. 56) oraz Pochwala Polaków (Commendatio Polonorutn; rozdz. 57), ll!ilinwił|cu jednocześnie zakończenie całego utworu.

I** •• (niosły ton tego końcowego przemówienia przywodzi na pamięć inny utwór Wtin i niego z Kielczy: hymn Gaudę, ma ter Polonia. Pochwała Polaków jest tu w inim n- wezwaniem do powszechnej radości:

H mlii) się więc. Polsko, ponieważ zasłużyłaś sobie na to, aby mieć sprawcę wszelkiej świętości I ni iv"i In w synu swoim, przez ciebie wychowanym, a przez Boga zrodzonym w chwale Ikklyl vi li Cios/ się, Krakowie, a zwłaszcza kościele katedralny, zaszczycony chwałą swego |iM*li‘i/n | | Matko wszystkich wiernych, Kościele rozlany po całym kręgu ziemskim, raduj >ii • i .|i sławne zasługi męczennika [...]

I »n liingmlu świętego Vita nie wnosi nowych elementów, podobnie jak nie zmienia iiluii/ti osobowości Stanisława; fragmenty przedstawiające życie i cnoty biskupa pi o w ii/iiii' powtarzają tekst Legendy. Uderza natomiast zupełnie nowe ujęcie

ii    Mim u /ywot jednostkowy został bowiem ściśle spleciony z biegiem historii Polski 177