STR228

Tendencja faworyzacji subiektywnej została potwierdzona przede wszystkim w odniesieniu do cech i właściwości osobowych uznawanych w danej grupie społecznej za szczególnie cenne i pożądane. Znana jest np. i potwierdzona w wielu badaniact | skłonność do faworyzacji własnej inteligencji przy jednoczesnym niedocenianiu ir-teligencji innych ludzi.

Warunkiem adekwatnej samowiedzy i samooceny jest więc redukcja lub minimaliza cja czynników zakłócających. Zdaniem J. Kozieleckiego zdecydowana większość osór jest zdolna od uzyskiwania racjonalnej i adekwatnej samowiedzy i taką wiedzę uzyskuje Natomiast osoby o zaniżonej samowiedzy i samoocenie stanowią grupę niezbyt liczną Źródłem owego zaniżania jest najczęściej niski status społeczno-ekonomiczny badanych osób, bądź doświadczenie represyjnego wychowania lub tradycje kulturowe kształtujące opór wobec sytuowania własnej osoby na korzystnym (pierwszym) miejscu.

Podstawowym składnikiem samowiedzy są reprezentacje analityczne w postać: różnego rodzaju sądów: opisowych, wartościujących, samoocen, sądów odnoszących sie do standardów osobistych oraz peryferyjnych składników samowiedzy, np. sądów o regułach generowania i komunikowania wiedzy o sobie, o swoich pragnieniach oraz o ich publicznej autoprezentacji.

Sądy opisowe obejmują głównie destynktywne, wyróżniające właściwości osoby.

Zgodnie z założeniami psychologii poznawczej samowiedza jednostki, podobnie jak poczucie własnej tożsamości, jest rezultatem procesów poznawczych i wyraża się określonym stopniem identyfikacji siebie jako kogoś, identyfikacją z określoną rolą społeczną, i miejscem w strukturze społecznej (w rodzinie, w zawodzie itp.), identyfikacją z uznanym przez siebie i przyjętym uniwersum wartości oraz I identyfikacją z osobami jako nosicielami określonych wzorów zachowań.

Dla odpowiedzi na pytanie „kim jestem", znacząca jest tożsamość odzwierciedlona jako wyobrażenie jednostki o tym, jak jest ona rozpoznawana przez innych ludzi.

Tak więc opis tożsamości to inaczej złożony, wielowymiarowy sąd osobisty odwołujący się do właściwości swoistych, charakterystycznych dla jednej osoby bądź zbiorowości, decydujących o jej odrębności, niepowtarzalności i co niezwykle istotne decydujących o poczuciu ciągłości własnego istnienia.

Powstaje pytanie o rolę samowiedzy w regulacji zachowań podmiotu.

Psychologiczna teoria samowiedzy akcentuje rolę wiedzy o sobie i obrazie własnego „ja" w stymulowaniu zachowań podmiotu. Nie zawsze jednak zdaniem J. Kozieleckiego, samowiedza może pełnić funkcję kategorii centralnej. Ma to miejsce w regulacji pewnych, specyficznych czynności, np. w stymulacji procesów samowychowania i samodoskonalenia, a więc w tych sytuacjach, w których działanie wyznaczone jest poczuciem kontroli wewnętrznej i poczuciem sprawstwa.

Kierowanie własnym rozwojem wymaga bowiem uzmysłowienia sobie własnych dyspozycji, możliwości i ograniczeń, określenia pragnień, dążeń i standardów, porównania stanu obecnego ze stanem pożądanym i antycypacji pożądanego wyniku. Proces ten wymaga uczynnienia (aktualizacji) i generowania wiedzy o sobie, która staje się głównym czynnikiem determinującym zachowanie jednostki.

228