utopia2

600

wali się chwytem stylizacji na zapis dokumentalny. Dla starszej u. charakterystyczne było lokalizowanie idealnej krainy na nie odkrytych jeszcze lądach, w nowszych jej formach (od 2. poł. XVIII w.) dominuje wiga przyszłościowa. Satyryczną (-* satyra) wersją u. jest -» antyutopia, utwór ośmieszający lub pesymistycznie przewar-tościowujący ideały pisarzy utopistów.

Lit.: A. Świętochowski, Utopie w rozwoju historycznym, 1910; H. Freyer, Die politische Insel. Geschichte der Utopień von Plato bis zur Gegenwart, 1936; H. Schwonke, Von Staatsroman zur Science-Fiction, 1957; L. Mumford. The Story of Utopias, 1963; Ch. Rees, \Jłopian Imagination and 18-eentury Fiction, 1966; J. Servier, Histoire de Vutopie, 1967; B. Baczko, Lumieres et utopie, 1978; A. Zgorzelski, Fantastyka. Utopia. Science fiction, 1980; J. Szacki, Spotkania z utopią, 1980; P. F. Moreau, Le recit utopiąue, 1982; S. Gra-ciotti, Utopia w literaturze polskiego oświecenia, [w:] Od renesansu do oświecenia, Ł 2, 1991; A. Krzewińska, Początki utopii w literaturze staropolskiej, 1994. js

Ut pictura poesis (łac. = poemat to jak obraz) — pochodząca z Listu do Pizonów Horacego formuła wyrażająca pogląd o bliskości i podobieństwie malarstwa i poezji jako dwu dziedzin sztuki opartych na tych samych zasadach imitacji natury (-* imitatio). Pogląd ten, występujący w estetyce antycznej od czasów Arystotelesa, przejęty został przez renesans i rozwijany był w wielu traktatach poprzez różnorodne porównania, np. że poezja jest mówiącym malarstwem, a malarstwo milczącą poezją. Również teorie -*• klasycyzmu odwoływały się do przekonań o obrazowości poezji, utożsamianej z naoczno-ścią przedstawienia osiąganą głównie przez opis. Opozycję malarstwa i poezji sformułował dopiero z całą wyrazistością G. E. Lessing w traktacie Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji

Lit.: J. Hagstrum, The Sister Arts, 1958; J. Maurin-Białostocka, Lessing i sztuki plastyczne, 1969; TL Kopczyńska, Malowanie słowami, [r.j Język a poezja, 1976; H. Markiewicz, Ut pictura poesis. Dzieje toposu i problemu, [w zbiorze] Tessera, 1981; J. Pelc, Ut pictura poesis erit, [w zbiorze] Słowo i obraz, 1982; „Utopies pictura poesis" — dawniej i dzisiaj, „Pamiętnik Literacki” 1985, z. 3 (przekłady prac J. R. Spencera, D. Summersa, N. R. Schweicera, R. Barthesa, G. Bonsiepe’a). tk

Utwór literacki zob. Dzieło literackie