tekst1

irodek mAgł znać obwód, byłab/ to m

wlflici 'va środkowi i zarazem utotowa. Tak <    _

I proste poznanie, wlaściwe Opatrzności, obejmuje a^n p. dneJnie wszystkie części, mole i wielkie. proste i dM ^one. ^M

Frairment ten prrj-pomni sobie Gerson pisząc^

Wyobraźmy sobie, że istnieje środek posiadający s3» | poznawczą podobną tej. jaka właściwa jest anlcfatu i że każdy z promieni wyposażony Jest w tą samą sii» I Wynika stąd. że każdy promień ujmuje wufiUdd punkty, przez które przebiegaj nie tylko jako etapy) swej drogi, ale również Jako przedmioty poznania"*

Wieczność jest to więc ośrodek poznawczy, trj którym w Jedności boskiej wszechwiedzy współ-1 istnieje całe następstwo czasów. „W środku —

mówi Dionizy Areopagita - wszystkie linie tego]

cameco koła tworzą Jedno; punkt ten zawiera w sobie wszystkie te linie, przenikające się wzajemnie | i połączone nie tylko Jedne z drugimi, ale także z jedynym punktem wyjścia, z którego promieniują " ¹⁵    ......

Jeżeli Jednak wszystkie rzeczy współistnieją w | Bogu, dzieje się tak nie tylko dlatego, że są przez niego myślane i że się w nim. jednoczą. Bóg to nie tylko ośrodek poznania, ale również ośrodek siły. Gdy Dante opisuje „boski Punkt”, w którym obecne są wszystkie czasy, dodaje, że z punktu tego „promieniuje światło", a „niebo i natura z niego Moc czerpią" *• Jest to zależność czysto ontologiczna Niebo, natura i całe stworzenie w swym rozwoju czasowym i przestrzennym istnieją tylko dzięki te-mu, że wszędzie i zawsze działanie stwórczego ośrodka sprawia, że istnieją To twórcze działanie z pewnością jest przede wszystkim przestrzenne, ponieważ odnosi się do każdego miejsca we wszech-świecie Ale Jest ono również czasowe, ponieważ każda nov/a chwila Jest skutkiem tego mens tan-

1 _nklu stwórczego Bóg posiada czas nie tylko RSu swej wszechwiedzy, ale również dzięki swej [wszechmocy Jest obecny po wszystkie czasy przez I dwojaką funkcję swej władzy, poznawczą 1 stwór-L, Na oba te sposoby jego działanie dosięga iwy-Łi promieniami natychmiast i jednocześnie wszyst-kcfa punktów czasu i wszystkich punktów przestrzeni W poezji Dantego dokładnie tak samo jak _w filozofii neoplatoóskiej. Bóg jest punktem nie-kończenie się rozszerzającym, źródłem rozprzestrzeniającej się na cały wszechświat energii.

E si distende in clrcular figura In tanto, che la sua circonferenza Sarebbe al sol troppo larga cintura

I tak się w koło kręgiem rozprzestrzenia Szerszym niżeli słońce na błękicie- ”

Zapewne jednak najgłębszym ze wszystkich znaczeń, jakie Dante przypisuje boskiemu Punktowi Jest porównanie go do Trójcy Świętej Bóg jest jedynym działającym ośrodkiem, ale jest to to samo działanie, z którego rodzi się Słowo i z którego pochodzi Duch święty Dwukrotnie w ostatnich pieśniach Raju Dante czyni aluzję do tajemnicy Trójcy Świętej: za pierwszym razem mówi o potrójnej I strzale wypuszczanej * łuku o trzech cięciwach.

I a następnie, w ostatnich wierszach poematu, wła-I śnie o rozszerzającym się boskim Punkcie, który I rozprzestrzeniając się tworzy trzy kręgi. Obraz ten I ma za sobą długą tradycję Posłużył się nim już za [ czasów świętego Augustyna Jeden z jego nauczy-I cieli, retor Marius Victorinus, w piżmie skierowa-I nym przeciw herezji Ariusza Aby opisać Logos, identyczne z Jedynym, a jednocześnie od niego I różne Marius Victorinus wyobraził sobie sferę I o średnicy tak małej, że obwód pokrywał się ze środkiem W tym przypadku, powiada, granicę