�egna�ek7

w

■*■*111 bezpośrednio shiząey organizacji edukacji m danym szczeblu lub w danej atole. Opracowywany jat na ogól na szczeblu mmittentwi lub kuratorium oświa. ty. av szkołach wyższych - w pouc«gółn>vh uczdnńch Pbm tezttksnii jest dokumentem, który powinien uwzględnić realizację zadań programowych « określonym czasie i środowisku. Dotyczy zatem organizacyjno. Mcjaulng strony kształcenia. Na; ważniejszą sprawą przy jego opracowaniu jest-    |

() dobór pracdmiotów kształcenia (nauczaniu),

2)    przydał godna dla powczegółnyth pracdmiotów.

3)    czas realizacji poucRgdlnytb przedmiotów (rok nauki, semestr).

Przedmiot kształcenia (nauczania) zdefiniowany jest w Słowniku fpyka poi.

sUego jako Jh.) jedna r nauk ubjęta programem szkolnym lub studiów wyższych”^{1 2}, i w ftmdb jiwkjrffrnn W. Okonia, jako J..} system odpowiednio uporząd-konnych trtia kaoicąco*wychowawczych przeznaczonych dla jakiejś klasy i szkoły'⁰ Przedmioty kształcenia nazywane jeszcze często przedmiotami nauczania lub prmtóóranu nauki szkolnej obejmują na ogół najistotniejszą wiedzę zawartą w jednej lub w Miku pokrewnych dyscyplinach naukowych. Często nawet nazwy pancfcgóiojch przedmiotem ią dosłownym odzwierciedleniem nazw odpowri-dających im dyscyplin naukowych

mtoMapowimcn obejmować przedmioty, które są niezbędne dla rca-hzacji triów knalccnia w danej szkole (uczelni). Powinny się w nim znaleźć, zarówno prmlncocy obowiązkowe, jak i uzupełniające oraz fakultatywne (do

■ybocu).    iiiSjikiŁi;V-I

Dobór przcdmiotAw kształcona uwarunkowany jest takimi czynnikami jak rodzaj i poziom edukacji, bne przedmioty składają się bowiem na edukację wali-rowaaą w edukacji wczesnoszkolnej, inne w liceum ogólnokształcącym, a jeszcze ■ne w sztok nwodowej lub wyższej.

M(nUeą w opracowaniu programu kształcenia jest ustalenie liczby yodoo dli poaeaeóloych przedmiotów. Przedstawiana jest ona w postaci ogólnej boby godzą przewidzianych na cały okres kształcenia oraz w rozbiciu na lata Ptty ustalaniu liczby godzin wskazane jest uwzględnić:

* Baczenie (rangę) danego przedmiotu wśród innych przedmiotów;

-    zakres treści do opono wn nia;

-    ćzał Uda danego przedmiotu w innych przedmiotach.

Tndoą iprjwą jest równe?, umienie kolejności, w jakiej powinny być rcali-zowane pogłczcgólnc przedmioty. Problem ten dotyczy zwłaszcza szkół wyższych.

CbodB OdecygfcJdedy (w którym roku nauki) ma uę rozpocząć dany przedmiot, paapk emm być prowadzany anz jakie przedmioty powinny go poprzedzać, jaka powaay być realizowane równolegle, a jakie dopiero po zakończeniu jego rcałuacjL Optymalni tokjook przedmiotów kształcenia powinna wynikać z korę-

Ijcji nwędzyprzdmiolowcj. Korelacja polega na wyitępowomu związków j zależni między poszczególnymi przedmiotami kształcenia. Chodzi w niej o to, aby le same Wici nie powtarzały się w różnych przedmiotach I aby treści jednego przedmiotu (lub kilku przedmiotów) stanowiły podbudowę (fundament) dla treści innych przed-Miotów. Dlatego leź pewne przedmioty powinny być realizowane wctt&icj, a inne luźniej. W ustalaniu kolejności występowania poszczególnych przedmiotów kształcenia wskazane jett opracowanie odpowiedniego planu korelacji przedmiotowe).

plan kształcenia stanowi podstawę do opracowania programów kształcenia oraz rozkładów zajęć, odpowiednich planów pracy, podręczników, skryptów i innych materiałów dydaktycznych.

Wbrew pozorom termin „program kształcenia' mc jest wcale łatwy do zdefiniowania. W niedalekiej jeszcze przeszłości o programie mówiło się jako o dokumencie dotyczącym głównie nauczania, zawierającym zestaw treści z poszczególnych przedmiotów nauczania. Natomiast H. Komorowska, analizując rolne ujęcia tego terminu w zagranicznej literaturze pedagogicznej, wybrała pięć - według niej nojbardziej obecnie charakterystycznych¹:

1)    program jako inwentarz treści nauczania - przybiera postać zestawu haseł programowych poszczególnych przedmiotów łub modułów składających się na całość kształcenia;

2)    program jako zestaw planowych czynności pedagogicznych - obejmuje zakres materiału, układ i proporcje poszczególnych działów treści, interpretację treści, metod i technik nauczania, strategie motywowania itp.;

3)    program jako lista zamierzonych efektów pedagogicznych - skupu się na przedstawieniu efektów, jakie należy uzyskać w danym procesie edukacyjnym (co uczeń powinien po zrealizowaniu danego programu wiedzieć, umieć, do czego być przekonany itp.);

4)    program jako zestaw pojęć i zadań do wykonania - zawiera wykaz zadań łub działań przeznaczonych do podjęcia przez osobę uczącą się w ccłu wypracowania określonych nawyków czynnościowych (ujęcie takie ma zastosowanie głównie w kształceniu zawodowym);

5)    program jako rejestr doświadczeń - odnosi się (w odróżnieniu od poprzednich ujęć) głównie do ucznia. Koncentruje się na tym. czego uczeń się rzeczywiście uczy w trakcie realizacji procesu edukacyjnego.

Istotę pojęcia „program kształcenia" najlepiej charalderyzigc - zdaniem H. Komorowskiej - łaciński odpowiednik słowa cmiaikm (curriculum - to lor wyścigu rydwanów), oznaczający:

-    cel ;

-    drogę do cełu;

-    środek realizacji tego cchr.

H Komorowska, OjNOgnMWrftgNWfc Muyjitu, Winowi 1999. ^ł II Komofowikj, KautnArJu,    I twobaę/a prvpvu MMMlrfIK

1

^%m—^ł *;r pr

2

W Oh*. v,..,    Wyd JA", wyd III, poprawione, Warszawa 2001.