m
zdobytej w czule rajęć dydaktycznych, a w procesie samokształcenia - głównym obiłem wiedzy.
Z teorii dotyczące; podręczników Któi ic mogą one spełniać w procesie edukacyjnym następujące funkcje1;
1 informacyjnÄ…;
• transformacyjną;
• badawczą;
• praktyczną;
• samokształceniową;
• sprawdzająco-ocemającą;
• autokmtywną
Spełnianie tych funkcji pracz podręcznik zależy od tego, dla kogo jest on przeznaczony. Z pewnością inaczej powinien być zbudowany i inne funkcje powi. nien spełniać podręcznik przeznaczony dla uczniów gimnazjów, inne dla studentów, a jeszcze inne dla osób dorosłych zdobywających wiedzę drogą studiów zaocznych, wieczorowych łub uczenia się zdalnego (na odległość). Inne funkcje musi spełniać podręcznik przeznaczony do nauki szkolnej, a inne do pracy samokształceniowej.
Funkcję informacyjną spełnia podręcznik poprzez to, źc zawiera podstawowe informacje, które zgodnie z programem kształcenia powinny być opanowane pracz uczących się, Informacje te powinny być odpowiednio usystematyzowane pod względem logicznym, rzeczowym, psychologicznym i dydaktycznym. Ponadto powinny być skorelowane z treściami innych przedmiotów. Treści podręcznika powinny być tak ulo2one, aby uwzględniały zasadę stopniowania trudności (przy-stgności). łączenia teorii z praktyką, samodzielności, a przede wszystkim, aby umożliwiały skuteczne poznanie istoty, struktury i zależności występujących między poszczególnymi elementami poznawanych procesów i zjawisk, składających się na treści kształcona.
Zawarte w podręczniku informacje niekoniecznie muszą być podane w postaci golowej do bezpośredniego przyswojenia. Niekiedy mogą to być też informacje, jak zdobywać dalsze informacje z zakresu tej problematyki. Podręcznik spełnia funkcję ■famcyjni jeśli przedstawione w mm treści nie ograniczają się tylko do opisu i wyjaśnienia, ale uzupełniane są fotografiami, rysunkami, schematami, modelami, mapkami itp.
Ni walory informacyjne podręcznika duży wpływ ma to, czy zawarte w nim aformacje są wiarygodne i mają charakter wiedzy naukowej, a więc pochodzą z pewnych źródeł, zostały zdobyte przy użyciu metod i procedur naukowych oraz zostały odpowiednio zweryfikowane. Nie są natomiast subiektywnymi sądami czy poglą* dna określonych osób.
m
Funkcja informacyjna podręcznika zalety równic* od jego famy, m Ml składają się lakic elementy jak':
• żywy i bogaty język;
• przemawiające do wyobraźni przykłady, a do rozumu - argumenty;
• unikanie przewagi zdań opisowych nad wyjaśniającymi;
• przedstawianie trudnych i złożonych problemów w sposób możliwie pruty i zrozumiały.
Funkcja transformacyjna uznawana jest za najważniejszą, ale zarazem fpn* wiejącą autorom podręczników najwięcej trudnoóci*. Przejawia ttę oni $ tnkcic analizy, zrozumienia i opracowania poznawanych zagadnień. Podręcznik me może mieć postaci pracy naukowej, lecz musi zawierać wiedzę naukową odpowiednio przetworzoną, dostosowaną do możliwości umysłowych uczących się i zyaa codziennego oraz zawodowego. Ponadto podręcznik powinien umożliwiać pftztw* mnie wiedzy teoretyczne] w odpowiednie umiejętności, przekorami i postawy.
Funkcja badawcza powinna dotyczyć przede wszystkim podręczników pne* Tłuczonych dla studentów , ewentualnie również dli uczniów starszych Mrotaih nych. Aby spełnić tę funkcję podręcznik powinien me tylko pobudzi uczących m
II do samodzielnego rozwiązywana problemów, ale także stopniowo wprowadzać H
do samodzielnego podejmowania badań na skalę ich potrzeb i motfwotei W M celu powinien zawierać jak najwięcej informacji w ujęciu problemowym oraz poi* żywić metodologię powstawania wiedzy. Tak opracowany podręcznik przyczyn się w istotny sposób do uzyskania przez studentów (uczniów) podstawowych umiejętności metodologicznych, które będą im szczególnie przydatne w toku opn* cowywania pracy magisterskiej, nie koniecznie tylko z zakresu tej problematyki.
Funkcja praktyczna polega z jednej strony na ukazywaniu uczącym się praktycznych korzyści wynikających z poznawania wiedzy, a z drogiej - aa zakonu rozwiązywania zawartych w nim zadań służących wyrobami roaroitych niw? noki i umiejętności przydatnych w dalszej nauce lub w żyda. Funkcję | spętam podręcznik również wtedy, kiedy daje impulsy pobudzające do podejmowania działalności praktycznej.
Nie mniej ważną funkcją podręcznika jesl fuukrja umoJuztilcroiowa ona
I szczególne znaczenie w przypadku podręczników proonaczomch do samodzielnego zdobywana wiedzy, czyli do samokształcenia. Ftakcja ta rtihzujc się w ten sposób, że ucząc się z podręcznika zdobywamy me tylko określoną ilość wiedzy, ale również umiejętności jej skutecznego przyswajania i zrozumienia. Ponadto korzystanie z podręcznika powinno prowadzić do wyrobom nawyku samodbdaręo i systematycznego pogłębiania wiedzy, jak i tel do uświadomienia pracz uczących się konieczności stałego, czyli ustawicznego kształcenia2.
W. Obś w pracy WpmoJwtu da dydutyh offMiwj wymienia c/lery funkcje podięc/nikt (Manweyprdtycoą i tanwkr/ulcńiiową - s. 325-327), o Cz. Kuplitowfe w Pod-dowh ogMfj Kek' fUnkcji (InfonmeyjH iraniformucyjnii, badawczą, samokształć* ■rani—nhn itinUiąrą notok/oiywną-» IIMI2).
W. Okoń, WjmnimtUito op. Cifu * J2S.
1J. Póhur/ycki. tyfcfyfa dfa... ,0p cit, 1242. 1 Ibidem, 1.241.