0004801

86

Musi nic nie mieć chłopek w swoim własnym worze,

Ani konia w stajence, ni wołu w oborze,

Bo ciurowie wynajdą, by schował i w ziemię,

Ba! i sami panowie, wszystko to złe plemię.

Ach cny Lisowczyku! na cóż i sam przyjdziesz,

Gdy przed srogim, i strasznym sądem Bożym'staniesz;

Do piekła będziesz posłań na wieczne stracenie,

A w cóż ci się obróci takowe zbieranie/'¹

Hufce Lisowczyków, spiknąwszy się pod wodzem Wierzbowskim, łupieżą i rozbojem właśnie dręczyły i niszczyły mieszkańców Rusi, władzy Hetmańskiej słuchać nie chciały. ₍Wyrokiem sejmu roku 1625 ze czci Rycerskiej wyzuci zostali. Wyprawiony przeciw nim z Wojskiem, Karol Książe Korecki ścieśnionych pod Tulczynem uskromił i ukarał. Zniesiono ich ufy, a pojedyńczego Lisowczyka każdy mógł zabić. W woluminach Legum wyraźnie czytam;

„Że wywołaniec z kraju, jeżeli zabije Lisowczyka, od kary tern samem jest wolny, i ma swobodny powrót do kraju (1).“

Wielu z Lisowczyków rozprószonych tułało się w ro • zmaitych stronach, przymuszeni utajać się że służyli pod tak sławnymi niegdyś znakami; każdy albowiem mieszkaniec, miał ich w obrzydzeniu, a przy odkryciu i poznaniu towarzysza Lisowczyków, zabijano bez litości jak prostego zbójcę. Rękopism z 1626 r. pisze, że po za Krakowem po wsiach w jednym tygodniu stosześćdzie-sięciu Lisowczyków wymordowali kmiecie.

Tak w dziewiętnastu latach od pierwiastkowego zawiązku przez Aleksandra Lisowskiego, krwawo i poczciwie zasłużywszy się i własnej ojczyźnie, i na obcój ziemi , zyskawszy piękną sławę, i rycerskie poważanie, w jednym roku wyuzdaną rozpustą stracili imię i sławę. Niszczeni jako wyrzutki społeczeństwa okryci klątwą i hańbą, wkrótce i śladu po sobie nie zostawili, jedno w przysłowiu pamiątkę:

„To prawdziwy Lisowczyk“

Którego starzy Polacy używali, dla oznaczenia wierutnego łotra, albo li też rozbójnika.

Pomimo to, wyprawy ich awanturnicze, szalona odwaga, i to pewne zwycięztwo gdzie spisami czy szablą mignęli. W szybkim polocie zdrowy towarzysz, mordując chorego, aby się nie dostał w ręce nieprzyjaciela, lub nie zdradził osłabiony wskazaniem choćby ręką, gdzie ich hufiiec pobieżał (1): Lisowczycy budzili jak u współczesnych tak i u potomnych podziw, i stawali ²

1

Banitem ktoby był, a Lisowczyka by zabił, eo ipso od banicyj ma być wolny." (Yolum. Legum).

2

Władysław IV Król Polski i Szwedzki w Lesznia 1649 fol.