0340

VI. 16.

JUDYTA.

323

Judyta dla innych powodów wystawić na sprzedaż swoje dożywocie w Toszku, i mało też jest prawdopodobna rzeczą, iżby układy o małżeństwo z Henrykiem III toczyły się przez całe trzy lata. Data jej zaślubin z Henrykiem przypada bowiem dopiero na czas około połowy r. 1252. Wynika to z dokumentu samego Henryka z 9 czerwca 1252 r.^{1 2 3 4}), wystawionego post nupcias nostras proxima septimana. Określając rzecz ściślej na podstawie przytoczonego właśnie dokumentu, wypadnie wniosek, że zaślubiny odbyły się między 2 a 8 czerwca

1252    roku.

Według Chroń. Pol.²) i Chroń, princ. Pol.³) Judyta zmarła przed swym drugim mężem, który po jej śmierci ożenił się z córką księcia saskiego (Albrechta). Zgon jej przypada zatem w każdym razie na czas przed 3 grudnia 1266 r. (data śmierci Henryka III); zapewne też co najmniej na kilka lat przedtem, skoro Henryk ożenił się jeszcze po raz wtóry. W jakim jednak roku śmierć nastąpiła, niewiadomo. Przyjęta przez Griinhagena⁴) data 1260 r., jak sam przyznaje, jest zupełnie dowolną. W dokumentach jako żona Henryka występuje Judyta tylko trzy razy w latach 1252 i 1253 ^{5 6}); ostatni z tych dokumentów nosi datę 20 stycznia

1253    r.    Sądzę jednak, że w    każdym razie śmierć    jej trzeba będzie określić datą o kilka lat późniejszą od

r. 1253.    Według Chroń. Pol.^G)    i Chroń, princ. Pol.⁷)    urodziła Judyta Henrykowi III dwoje    dzieci, Henryka IV

i jednę córkę (Jadwigę!, która to okoliczność już sama wskazuje na to, że umrzeć mogła co najwcześniej r. 125-1. Też same źródła podają⁸), że Henryk III umierając (1266 r.) zlecił opiekę nad Henrykiem IV bratu swemu Włodzisławowi, arcybiskupowi salzburskiemu; dodają zarazem, że po śmierci Włodzisława, z końcem kwietnia I270 r.°), Henryk IV objął rządy w Wrocławiu, nazywają go jednak przytem pner, a nawet opisując pojmanie jego w r. 1277, jeszcze raz przydają mu toż samo określenie. W r. 1266 nie miał tedy Henryk IV z pewnością jeszcze dwunastu lat i nie miał ich też prawdopodobnie aż do śmierci swego opiekuna w r. 1270, skoro aż dotąd nie wyszedł z opieki, a owszem jako książę wrocławski występuje w czasie tym w dokumentach zawsze tylko Włodzisław    salzburski¹⁰). Gdy zaś    po jego śmierci Henryk IV obejmuje    już rządy i w charakterze    księcia wrocławskiego    wystawia już (wespół    z Ottokarem czeskim) dokument pod    datą 1 października

1270 r.¹¹), przeto przypuścić można, że właśnie r. 1270 doszedł do lat sprawnych, zatem urodził się nie wcześniej jak r. 1258. Wprawdzie jeszcze dokumentem z 24 listopada 1270 r.¹²) poddaje się Henryk IV pod opiekę Przemyśla Ottokara z powodu immaturitas annorum ; jak jednak sama treść aktu wskazuje, była to opieka dobrowolnie na siebie przyjęta, która według ówczesnych zapatrywań była możliwą nawet po dojściu do lat sprawnych, a to dobrowolne podanie się w opiekę ze strony dwunastoletniego wyrostka nie może w tym wypadku wcale zadziwiać. Gdyby argument ten nie wystarczył, to należałoby datę urodzin Henryka przesunąć na czas jeszcze późniejszy; że jej przesuwać nie można wstecz, n. p. na rok 1253 ¹³), dowodzi okoliczność, że w przytoczonych poprzednio wiadomościach kronik śląskich nazwany jest jeszcze pod r. 1277 puer, określenie, które żadną miarą nie mogłoby przystawać do 24-letniego młodzieńca. Ze względu na ustaloną w ten sposób początkową granicę daty urodzin Henryka IV, przyjąć tedy trzeba, że i matka jego żyła co najmniej jeszcze roku 1258.

W Nekr. klaszt. św. Winc.¹⁴) zapisano pod datą 4 grudnia: Iutta ducissa Slesie, bez określenia, o jakiej księżnie śląskiej jest tu mowa. Ponieważ jednak prócz żony Henryka III były na Śląsku w ogóle jeszcze tylko dwie księżniczki tego samego imienia, córka Bolka I świdnickiego i córka Bolka I niemodlińskiego, z których pierwsza zmarła 15 września 1320 r., a druga w październiku po r. 1378 ¹⁵), a zatem powyższa data nekrologiczna do żadnej z nich nie przystaje, przeto należy ją odnieść do niniejszej Judyty ^1G).

1

Zeitschr. f. Gesch. Schles. VI. 374. — 2) Mon. Pol. III. 655. — 3) Ibid. III. 494 — 4) Schles. Reg. 11.96. —

2

5) Tzschoppe i Stenzel, Ukdbuch z. Gesch. d. Urspr. d. Stadte in Schles. nr. 37; Knoblich, Herzogin Anna, dod. 10;

3

Griinbagen, Schles. Reg. II. 21. — 6) Mon. Pol. III. 645. 653. — 7) Ibid. III. 494. — 8) Ibid. III. 494. 495. 655. —■

4

9) Grotefend, Stammtafeln I. nr. 31. — 10) Grunhagen, Schles. Reg. II. 147 —180 passim. — U) Knoblich, Herzogin

5

Anna, dod. 38. — 12) Palacky, Formelbucher I. 225. — 13) Jak przyjmuje Glatzel, Vorstud. z. Regier.-Gesch. Heinrich IV

6

w Progr. gimn. Kładź. 1864, 5, a za nim Grunhagen, Schles. Reg. II. 20. — 14) Mon. Pol. V. 714. — 15) Grotefend,

7

Stammtafeln IV. nr. 4. VI. nr. 8. — 13) Jak trafnie przyjmują Hein w Zeitschr. f. Gesch. Schles. X. 449; Grunhagen, Schles.

8

Reg. II. 96; Grotefend, Stammtafeln I. nr. 29. V. nr. 6; Kętrzyński, Mon. Pol. V. 714 uw. d.