0013101

( 220 )

15 2.

oni sprawiedliwości, a widząc że jego ojciec niesluchał ani ich zaskarźcń , ani narzekań, użyli siły i wypędzili go clianiebnic. Ponieważ (mówili oni) Król, który pobłażhł, i dopuszczał tryumfować zbrodni, i dozwala! przemakać hańbie z pogardą cnoty, był niegodnym panować im. Widząc się uwolnioncmi od tego okrutnego tyrana, myśleli już tylko, żeby się utrzymać wolnemi, a z bojaźni by nicpodpadli pod jakie uciążliwe panowanie, uczynili z królestwa rzeczpospolitą, której zlecili staranie i rząd dwom konsulom. A że te dwie pierwsze głowy, aczkolwiek dobrze wiadome, i doświadczone w rządzeniu , nie mogłyby wystarczyć same w utrzymywaniu całego ciężaru rządu w rzcczypospolitćj która codziennie wzrastała, ustanowiono rozmaite inne magistratury niższe dla pomocy, którćm każdej oddzielnie powyznaczano szczególniejsze obowiązki. Takiemi byli: Praelores, Tri-Ituni, Qucstorcs, Edili, Censores, Prrfecti, Cenluriones i wiciu innych. Kiedy trzeba było podejmować lub wypowiedzieć wojnę nieprzyjaciołom, dalekim i mocnym , obierano Dyktatora, któremu nadawano najwyższą władzę, a która ustawała w raz z dostojnością, skoro ustawały gwałtowne potrzeby rzcczypospolitćj. Odmieniano corocznie konsulów, i inne magistratury.— Nie widziano rzeczypospolitej bardziej kwitnącej nad Rzymską, jej granice były cztery części świata, do których wysyłano liczne kolonie , dla zaludnienia , i uczynienia ich sobie podiegłe-rni. Szczęk ich broni rozlegał się po całej ziemi, i widziała się bydź, jak 15 z

rzec można, panią całego świata.— Z resztą wszystkie narody poczytywały sobie za wielką sławę podlegać jej prawom, i naśladować jej religii.— Utrzymywał się Rzym w lej wielkości aż do roku 708 od swego założenia, w którym czasie był rozdzielony od wielkiego Pompejusza, i Cezara. Te dwie znakomite osoby równie wyniosłe jak zawisnę swej chwały: z przyjaciół , którcmi sobie byli, stali się nie-przebłaganymi nawzajem nieprzyjaciółmi tak dalece, iż przyszło pomiędzy niemi do krwawej domowej wojny, w której Pompejnsz zupełnie pokonany w Farsalii, przymuszony by! ustąpić placu swego nieprzyjacielowi, i udać się w ucieczkę ze swemi stronnikami. Cezar zostawszy zwycięzcą, i widząc się panem niezawisłym Rzymu i siły swojej, kazał się ogłosić Dyktatorem, a potym Imperatorem Rzymian. Aie niedługo cieszył się tą najwyższą dostojnością, zabitym został od Rrula , którego sobie przysposobił za syna i następcę, w Senacie roku 710 od założenia Rzymu. Rzymianie po śmierci tego tyrana (tak oni go nazywali) nie-od.iyskali przeto wolności, August, Marek Antoniusz i Lepidus ubiegali się przez czas długi o tę dostojność, która nakoniec spadła na osobę Augusta , z powodu zwycięztwa, które odniósł nad Antoniuszem w bitwie pod Actium, gdzie Marek Antoniusz zadał sobie śmierć, żeby nie wpadł w ręce swego przeciwnika, który w krotce ujrzał się spokojnym posiadaczem całego świata. Ten cesarz daleki od nadużycia swej władzy i zemsty nad temi, którzy trzymali się strony jego przeciwnika, okazał się dobroczynnym i wspaniałym ku każdemu człowiekowi , toć jest co mu zjednało tylu! Augusta. A inko on panował bardziej jako prywatny niżeli jako monarcha, panowanie jego niezależne i monarchie,zne , niopodobalo się Uzvmianom, którzy utraciwszy wolność zapadli w chaniebną niewolą za panowania ce-sarzów , którzy rządzili Rzymskiem państwem aż do roku 475 Kry Chrze-ściańskićj.

INiepodobną byłoby rzeczą przywodzić tu nadzwyczajne rewoiucye i rozmaite odmiany zaszłe pnd rządem ty-rańskim, czyli jaśniej mówiąc, zawisłym od kaprysu owych monarchów; któżby potrafił dokładnie opowiedzieć , jak wiele złego ponosił lud Rzymski od czasu utracenia swej wolności i wielkości, aż do czasu Konstantyna, który przeniósł swą stolicę do Konstantynopola, dość będzie wspomnieć że w krótkim czasie polem, gdy ten cesarz pobożny oddalił się z Wioch , państwo Rzymskie, które dyktowało prawa, i podbiło pod swoję władzę prawic całą ziemię , stało się łupem i teatrem okrucieństw dla wicie narodów barbarzyńskich , które stawszy się jego panami, złnpiwszy i zrujnowawszy z fundamentów, podzielili je pomiędzy siebie, tak nędzny los spotkał to wspaniałe miasto, które było po-dziwienicm dla wszystkich ludów.

Rozważając opłakany stan Rzymu, knżdyby powiedział, iż powinnaby zupełnie zgasnąć jego pamiątka , oraz imię pójść w wieczne zapomnienie, lecz bardzo dalekim jest od utracenia swej dawnej świętości; mimo swego upadku bardzo jest, zadziwiający, że przeciwnie zdaje się postępować, i nabywać nowego blasku , który go czyni sławniejszym od pierwszego. Zaiste miało to miasto przed tem ten zasztyl, iż było stolicą, i pierwszem na cały świat, ale teraz ma tę sławę dla siebie, iż jest mistrzem, i pierwszym fundamentem kościoła Chrzesciańskie-go; a mianc było za jedno z miast starożytnych, wspaniałych, bogatych i mocnych na święcie, mfane jest teraz za nąjjpierwsze w Clirzcściańśtwie, ponieważ zaszczycone zostało stolicą Piotra świętego, przez niego tamże założoną. Męczeństwem dwóch Siąźąt Apostolskich SS. Piotra i Pawła w niem poniesionćm; jest obficie skropione krwią wielu stałych męczenników, którzy tam położyli życie dla świadectwa wiary Chrystusowej. San-c/n eó!, Sanctorum praetioso sangu/ne Roma. Słowem mówiąc: jeżeli Rzym był stolicą pierwszą ccsarzów, jest on siedliskiem dotąd wikarych Jezusa Chrystusa. Tytuł, który nie jest mniej znaczącym jak poprzedzający.

RZY MIANIE. Mieszkańcy Rzymu, Daremna była obawa żydów domagających się śmierci Chrystusa, z powodu że jeżeli ocalą go przy życiu, popadną w moc Rzymian podług świadectwa Ewangelii. Fenieut Ram ant el to!leni locum noslrnm et Regimin. — Jest także wzmianka o Rzymianach w księdze Machabeusżów jako o narodzie potężnym , który rozszerzył po całym świccie sławę swego imienia , i fiodległemi uczynił sw ej potędze wszystkich prawie królów ziemskich, których zrzucał z tronów i koronował podług