002601

28

niego. Używał wszelkich możliwych środków, ale nadaremnie. Zrobił więc próbę chodzienia boso, jak o tern wyczytał w książce mej „Moje leczenie wodą“. Po pierwszym biegu uczuł pomj-ślny skutek, biegał więc dalej boso, aż się zupełnie pozbył wszelkiego bólu głowy, czego nie spodziewał się wcale. Do chodzenia boso zmusiła go tylko nędza; całe zaś jego otoczenie wszelkiemi siłami starało się odwieść go od tego, sądząc że zabiegiem takim zrujnuje sobie zdrowie zupełnie.

Chodzenie boso pośrednio wielki wpływ wywiera na żołądek; im bowiem silniejszym jest organizm, tern czynniej pracuje cała maszynerja, i tern łatwiej wytwarza żołądek to, czego natura potrzebuje. Chodzenie boso jest najlepszym środkiem ochronnym przeciw rozmaitym innym słabościom, gdyż hartuje ciało i reguluje obieg krwi Pierwszą Drzyczyną największej ilości chorób jest zawsze rozdelikacenie i zaburzenie obiegu krwi.

Jakżeż tęsknią dzieci na wsi za wiosną, gdyż znowu mogą wtedy hasać boso po dworze. Jest im wówczas tak błogo, tak dobrze, że z pewnością żadne dziecko nie naciągnie trzewików i pończoch, jeżeli je do tego nie zmuszą. I tak rosną one zdrowo i krzepko. Dawniej biedniejsi ludzie chodzili przez całe lato boso. i zaledwo w niedzielę, gdy szli do kościoła, naciągali obuwie.

Chodzenie boso dobrem jest nie tylko dla wieśniaków, ale polecić je należy o wiele więcej mieszkańcom miast. Urzędnik siedzi lub stoi cały dzień w bió-rze; głowa jego zajęta, uciążliwa, ciężka; liczy każdą minutę kiedy będzie mógł wyjść z biorą. Podobnie najemnicy czekają na uderzenie dzwonka, a wtedy szybko wszystko porzucają i odbiegają uradowani od swej pracy. Głowa urzędnika jest ciężka i praca napędziła zawiele krwi do głowy, tak że ona jest gorącą, podczas gdy nogi są lodowato zimne. Cóż jest lepszego dla tych ludzi, jeżeli nie spacer na bosaka przez kwadrans albo nawet przez pół godziny? Zwątlenie szybko ustąpi; krew odciągnie się od głowy, a ruch podziała bardzo zbawiennie na całe ciało. Znużenie ustąpi z nog, zostanie niejako wy-ciągniętem, niby gwóźdź z deski. Chodzenie boso trzeba więc każdemu zalecić, kto pracuje w zamkniętym pokoju, nie tylko dlatego, aby doznał ulgi, lecz i dlatego, aby się

ustrzegł wielu chorób, które łatwo nawiedzić mogą. organizm, z powodu jego nieczynności, skoro duch za wiele, a ciało za mało jest natężonem.

Co powiedziano tu o urzędnikach, stosuje się do tych wszystkich, którzy prawie ciągle w pokoju przebywać muszą, albo przy stoliku umysłowo pracują. Każdy z nich dozna wielkiej ulgi i wzmocnienia, gdy czas jakiś chodzić będzie boso.

Przed dwu laty bawił w Worishofen lekarz wojskowy. Gdy widział i słyszał, jak chorzy wychwalali chodzenie boso, że przynosiło im ono wielką ulgę, spróbował sam chodzić boso. Przed wyjazdem wyraził się tak: „nigdybym nie uwierzył, że chodzenie boso może być tak skutecznem, gdybym sam tego nie doświadczył; czyni ono głowę lękką, swobodną, — hartuje ciało, a po zabiegu czujesz się o tyle orzeźwionym, o ile przed tern znużonym byłeś. Będę się starał wszystkiemi siłami, aby żołnierze mogli i musieli chodzić boso, i w ten sposób hartowali swoje ciało“. Lekarz ów miał zupełną słuszność. Jeżeli żołnierz musi iść na manewry, to biada temu, kto jest rozdelikaconym! Jest przedmiotem szyderstwa i śmiechu. Kto jednak jest zahartowanym, i znieść potrafi wielkie utrudzenia, ten nic sobie nie robi z największych trudów i zostanie pochwalonym jako wytrwały żołnierz. Cdy jednak nie hartował się poprzednio nigdy, a jako żołnierz obawia się, gdy bosą nogę postawi na podłodze, jakżeż dadzą mu się we znaki długie marsze, które odbywać przecież musi? Marsze takie rujnują go zazwyczaj, a koledzy z politowaniem nazywają niedołęgą, mazgajem; nogi ma pełne pęcherzy, postawa złamana, tornister cięży mu niedowytrzymania, krótko, żołnierz jest obrazem najwyższego mizeractwa. Ileż to razy zdarzyło się, że studenci i urzędnicy powołani pod broń, w krótkim czasie stracili więcej aniżeli połowę zdrowia i siły! Znałem wielu takich, którzy już wcale pozbyć się nie mogli złych skutków wojskowych znojów. I ci także dobitnym są dowodem, że hartowanie koniecznością jest dla każdego zawodu. Jeżeli braknie odpowiedniej troskliwości o nogi, wówczas brakuje pełni sił, gdyż nogi nie są należycie zahartowane i odżywione; wtedy całe ciało jest osłabione. Jak każdy człowiek, podobnie i żoł-