005

Tam gdzie był ogród, stoi pustkowie.

Ni szmer jeden się nie błąka. Niemotą wszystko skute.

Wszędy panuje milczenie grobowe.

W domach były pamiątki.

Przepadły książki, zbierane przez kilkanaście pokoleń.

Przepadło miljon książek-.

Zniszczone zostały białe kruki, rękopisy, przywileje, pergaminy, nadania, akta grodzkie i ziemskie, akta kanclerskie, fascykuły.

W niwecz obrócone zostały archiwa rodzinne. Archiwa Ostrogskich Zasławsiklich, Sanguszków, Tyzenhauzów, Potockich, Orańskich i tyle innych.

W niwecz pamiątki bojów o wolność i prawo.

Sztandary, zbroje, broń, rynsztunki.

Na miazgę stłuczono marmury, rzeźby, konsole z malachitu, z lapis lazuli, lustra, kryształy.

Spalono galerje obrazów, zrabowano gobeliny, arrasy, wyroby złote i srebrne.

Miejsca ze wspomnieniami dziejowemi obrócono w perzynę.

Miejsca pamiętne przez Żółkiewskiego, Czarnieckiego, Jaremę Wi-śniowieckiego, Sobieskiego. Pamiętne przez Konfederatów Barskich i Powstańców.

Zniszczono dobytek wiedzy, co szerzyły tam akademję, uniwersytety, klasztory, szkoły.

Zburzono, spustoszono, wytrzebiono wszystko.

Kamień na kamieniu nie pozostał i trawa nie rośnie gdzie stąpił niszczyciel.

Przebóg! Toć przecie zginęli ludzie najlepsi.

Toć potykanie tam nasze i kultura kilku wieków zapadły się w nicość.

Toć ci, co na tułaczkę poszli, zostawili tam swe serca.

One wspomnienia, by się zupełnie nie zatarły, przedstawić należy i ku pamięci utrwalić.

Tak też czynię, część tych zabytków opisując.

Autor.