0099

	Nunc vero 8c hcę partes funt Iatitis luflrata?/ 8ć aha quarta pars per Americu Vefpurium( vt in fe* qucntibus audieturlinuenta cft:qua non wideo cur Ame* quis iure vetet ab Americo inuenrore fagacis inge tico nq viro Amerigcn quafi Americi terram/iiue Amc ricam diccndamtcum & Europa 8ć Afia a mulicrif bus fuafortitafint nomina.Eius fitu Sc gentis mo# res cx bis binis Americi nauigationibus quę fęqu5 tur liqtiidc intelligi datur.	!

Ustęp z tekstu „lntroductio CosmogTaphicae“, w którem Ameryka nazwana jest od Yespucjusza,

B. Okres zagadnień szczegółowych.

Koniec okresu wielkich odkryć trudniej jeszcze daje się oznaczyć, aniżeli jego początek. Za początek ten przywykliśmy uważać pierwszą podróż zachodnią Kolumba; jeżeli wszakże chcemy być sprawiedliwi, przyznać musimy, że dzieje się tern ciężka krzywda badaczom portugalskim wybrzeża zachodniego Afryki, takiemu zwłaszcza Bartłomiejowi Diazowi. Co się zaś tyczy końca, to nastręcza się chwila powrotu Wiktorji z podróży Magelana dokoła ziemi. Nam przedstawia się to, jako jeden z najdonioślejszych faktów, jeżeli nie najdonioślejszy, w dziejach odkryć geograficznych, ale i na spółczesnych Magelanowi nagły powrót z drogi podjętej w kierunku wręcz przeciwnym wywarł wrażenie niezmierne. Poczuciu przeto powszechnemu odpowiada najlepiej, jeżeli rzeczywiście wielki ten okres kończymy wylądowaniem Sebastjana del Cano wraz z 18 chorymi towarzyszami 6 września 1522 r. w porcie San Lucar.

Ściślejszej jednak krytyce, choćby ze stanowiska czysto kosmogra-ficznego, kres ten, pomimo uzasadnienia powierzchownego, oprzeć się nie może. Podróż Magelana dała pierwszy bez zarzutu dowód kulistości ziemi; w sposób zdumiewający roztoczyła przed oczami wielkość kuli ziemskiej, nauczyła wreszcie, że powłoka wodna ziemi daleko jest większa i zgoła inaczej rozłożona, aniżeli dotąd przypuszczano. 0 wielu innych jednak szczegółach, przedstawiających niewątpliwie charakter odkryć wielkich, przemilczała zupełnie, a rok 1522 wydaje się stanowczo zawczesny dla zaokrąglenia nowego, wielkiego obrazu ziemi. Odkrycie i zdobycie Meksyku przypada wprawdzie przed tym okresem, ale odsłonienie licznych odstępów wybrzeża

Wszechświat i człowiek.—Tom IV 14