0483

470

JANUSZ I (i. DANUTA ANNA; KA TASZYKA).

X. 7.

Według mniemania powszechnie przyjętego¹) zmarła Anna wkrótce po Januszu, jeszcze r. 1429. Twierdzeniu temu sprzeciwia się wyraźna wiadomość Latop. Bychow.^{2 3}), według którego Michał Zygmuntowie po zamordowaniu ojca i obiorze Kazimierza Jagiellończyka na w. ks litewskiego, schronił się na Mazowsze, do tetki swojej do kniahini mazoweckoj, do Januszowoj, poneze by otca jeho była sestra rozonaja. Śmierć Zygmunta Kiejstutowica przypada na dzień 20 marca 1440 r.⁸), a podniesienie Kazimierza Jagiellończyka na stolec wielkoksiążęcy nastąpiło przed 22 lipca t. r.⁴); wynika stąd, że Danuta Anna żyła jeszcze r. 1440. W Kalend. Płoc.⁵) zapisano pod datą 25 maja 1448 r.: obiit Anna... ducissa Warszavie. Objaśnienie, do zapiski tej przez wydawcę przydane⁶), jakoby dotyczyła ona Anny, żony Włodzisława 1 płockiego, nie da się usprawiedliwić, naprzód dlatego, że nie mogła ona nosić tytułu księżny warszawskiej, a powtóre dlatego, że zmarła znacznie później (XI. 10.). Jako księżna warszawska może ona być uważaną tylko: bądź to za żonę Janusza I, bądź też za żonę jego syna Bolesława, bądź wreszcie za żonę jego wnuka Bolesława IV. Bolesław IV żonaty był jednak z Barbarą, zmarłą znacznie później (XII. 3.); Bolesław Januszowie miał wprawdzie żonę Annę, ta jednak zmarła dopiero po 10 lutego 1454 r. (X. 14.). Przytoczona zapiska może zatem dotyczyć wyłącznie tylko żony Janusza I i odpowiada też w zupełności rzeczywistemu stanowi rzeczy, skoro skądinąd wiadomo, że żona Janusza nazywała się Anną i że była księżną warszawską. Data jej śmierci przypada zatem na dzień 25 maja 1448 r.

i a. [Katarzyna].

Po raz pierwszy, o ile mi wiadomo, u Narbutta ⁷) podaną została wiadomość, że Danuta Anna była drugą żoną Janusza; w pierwszem małżeństwie miał on być żonaty z Katarzyną, córką Bogusława V szczecińskiego (zięcia Kazimierza W.). Zaślubiny odnosi Narbutt do r. 1860. Wiadomość jego bez sprawdzenia przyjął także Wolff⁸), a przed nim jeszcze Kozłowski⁹), według którego jednak zaślubiny z Katarzyną należałoby cofnąć jeszcze bardziej wstecz; mniema on bowiem, że Janusz już r. 1860 żonaty był z Danutą Anną. Twierdzenia te polegają na nieopatrznem i błędnem zużytkowaniu przekazu późniejszych historyków pomorskich, którzy Katarzynę szczecińską nie Januszowi ale Henrykowi Ziemowitowicowi dają za żonę (X. 12.). Jedynem pośredniem stwierdzeniem mniemania o dwukrotnem małżeństwie Janusza I mógłby być omówiony podrzednio ustęp Latop. Bychow. ¹⁰) o ucieczce Michała Zygmuntowica na Mazowsze r. 1440, przy której to sposobności wyraża się latopisiec, że Danuta Anna była macochą żony Bolesława Januszowica (maczecha kniahini Bołkowoje). Możnaby na tej podstawie przypuścić, że w istocie Bolesław był synem Janusza z innej żony, skoro Danuta Anna uchodzi za macochę jego żony. W takim razie należałoby jednak datę urodzin Bolesława cofnąć przed r. 1376, skutkiem czego wielką wątpliwość musiałaby budzić późna data jego zaślubin, ok. r. 1413 (X. 14.), przypadająca już na wiek stosunkowo dalej posunięty; w ogóle wszelkie wiadomości, jakie o Bolesławie Januszowicu posiadamy, wskazują, że był młodszym, że więc rodził się po roku 1376; nie był zatem pasierbem, ale rodzonym synem Danuty Anny. Określenie, że Anna była macochą żony Bolesławowej, da się zaś łatwo wytłomaczyć w inny sposób; nie była bowiem Anna, jak się samo przez się rozumie, rodzoną matką żony swego syna, ale jej świekrą, i właśnie zamiast tego ostatniego określenia użytym tu został wyraz macocha. Wobec tego nie byłoby już potrzeby poddawać mniemania Narbutta i jego następców co do małżeństwa Janusza z Katarzyną pomorską dalszemu rozbiorowi; wszelako zwrócić muszę jeszcze uwagę na chronologią, która mniemanie to w zupełności obala. Katarzyna była córką Bogusława V z drugiego małżeństwa ⁿ); ponieważ pierwsza jego żona zmarła r. 1361 (VIII. 7.), przeto drugie małżeństwo przyszło do skutku co najrychlej r. 1362, a urodziny Katarzyny przypadać mogą co najwcześniej na r. 1363. Wiek dojrzały do zamążpójścia osiągnęła zatem Katarzyna co najwcześniej r. 1377; w tym czasie jednak Janusz był już żonaty z Kiejstu-tówną. Skąd wynika, że ani którakolwiek z dat rzekomego ślubu Katarzyny z Januszem (1360 r. lub wcześniej), ani też sam fakt poślubienia go nie dadzą się utrzymać.

1

Kozłowski, Dzieje Mazow. 287; Wolff, Ród Gedym. 52. — 2) Narbutt, Pomn. do dziej. Litwy 51. — 3) Ibid.

2

50. — 4) Daniłowicz, Skarbiec II. nr. 1761. — 5) Mon, Pol. V. 452. — 6) Kętrzyński, ibid. V. 452 uw. b. — 7) Pisma

3

histor. 298. — 8) Ród Gedym. 52 uw. 5. — 9) Dzieje Mazow. tabl. geneal. — 1°) Narbutt, Pomn. do dziej. Litwy 51. —

4

D) K1 e mp i n-B ii 1 o w, Stammtafeln d. pomm.-riig. Fiirstenh. tabl. 3; Cohn, Stammtafeln tabl. 147.