0482

X. 7.

JANUSZ I (ż. DANUTA ANNA).

469

Ponieważ według Rocz. Toruń.¹) Hohenstein zmarł 22 lipca 1380 r., przeto chrzest Danuty, a zatem też i małżeństwo jej z Januszem uważać należy za dokonane przed tym czasem. Xie ma jednakowoż ani powodu, ani też jakiejkolwiek podstawy źródłowej do twierdzenia, przyjętego niemal powszechnie w dzisiejszej historyografii²), jakoby zaślubiny odbyły się dopiero r. 1380; owszem, można przypuścić, że odbyły się też rychlej. I pod tym względem są pewne dane, pozwalające datę bliżej określić. Okoliczność, że już z początkiem r. 1377 istnieje stosunek ścisłej zażyłości między Kiejstutem a Hohensteinem, niczego tu wprawdzie nie wyjaśnia, niewiadomo bowiem, wśród jakich okoliczności stosunek ten się zawiązał, i kiedy, czy przedtem, czy potem spowodował Kiejstuta do zaproszenia Hohensteina na ojca chrzestnego swej córki. Natomiast przytoczona poprzednio nazwa: compater, dana Hohensteinowi przez Kiejstuta wśród rokowań o traktat trocki z 29 września 1379 r. dowodzi, że w czasie tym chrzest i małżeństwo Danuty z Januszem było rzeczą dokonaną. Posiadamy dokument, znany niestety tylko w streszczeniu, dany przez Janusza na założenie łaźni w Warszawie r. 1376, bez daty dziennej^{3 4}), w którym tenże zastrzega dla siebie i żony swej prawo wolnego używania tejże łaźni w pewnych dniach. Wyznaję, że przytoczona treść dokumentu budzi pewne wątpliwości; w licznych analogicznych dyplomatach książąt mazowieckich znajduje się zwykle zastrzeżenie wolnego używania łaźni pro nolis et familia nostra, co oznacza oczywiście dworzan i służbę książęcą; zachodzi tedy podejrzenie, czy wydawca, podając treść dokumentu, nie dopuścił się omyłki, tłomacząc błędnie wyraz familia. Wszakże gdy zważymy, że w takim razie byłby mówił raczej o rodzinie książęcej, aniżeli o jego żonie, skłonić się raczej należy do przypuszczenia, że w istocie w dokumencie tym wspomnianą była żona. Mamy zresztą inny, pośredni dowód, że w r. 1376 małżeństwo to już istniało. Oto według Wiganda z MarbM) Kiejstut, przedsiębiorąc wyprawę na Zakon, obiera Mazowsze za podstawę swych działań wojennych (pertransiens Masoriam), a po ukończeniu wyprawy wraca do Litwy znowu przez Mazowsze. Okoliczność ta wskazuje bądź co bądź na ściślejszy stosunek ,jego z książętami mazowieckimi i da się najsnadniej wytłomaczyć istniejącym już podówczas związkiem małżeńskim jego córki z Januszem. Ponieważ wspomniany najazd Kiejstuta nastąpił 27 września 1376 r., przeto data ta stanowi końcową granicę czasu, do którego odnieść można zaślubiny.

Do określenia początkowej granicy tego zdarzenia brakuje pewniejszych danych; wszakże i pod tym względem można podać kilka wniosków prawdopodobnych. Okoliczność, że Kiejstut w traktacie z 14 sierpnia 1358 r.⁵) nazywa Ziemowita III amicus noster specialis et frater, nie dowodzi koniecznie, iżby wtedy istniał już ów związek, tytulatura powyższa da się bowiem usprawiedliwić dostatecznie innymi związkami książąt mazowieckich z rodem Gedymina, poprzednio jeszcze zawartymi, zwłaszcza związkiem Bolesława Jerzego II, brata Ziemowita, z siostrą Kiejstuta (X. 2.). Wzgląd, że r. 1361 Kiejstut, zmuszony szukać schronienia na Mazowszu, udał się nie na dwór Ziemowita, ale do Elżbiety płockiej, zdaje się nawet wprost za tern przemawiać, iż małżeństwo Janusza z Kiejstutówną podówczas jeszcze nie istniało. Pod datą 23 listopada 1371 r.⁶) papież Grzegorz XI pisze do Ziemowita III, zlecając mu. ażeby wzbronił poddanym swoim popierać Litwinów w walce przeciw Zakonowi krzyżackiemu. I tutaj uwagi godną jest okoliczność, że jest mowa tylko o popieraniu Litwy przez Mazowszan na własną rękę, nie zaś przez księcia, w czem możnaby upatrywać wskazówkę, że małżeństwo przyszło do skutku dopiero po 23 listopada 1371 r. Za datą nie nazbyt wczesną, w każdym razie nie na długo przed r. 1376 przypadającą, przemawia bardziej od wszystkich argumentów, stosunkowo późna data śmierci Danuty Anny, 1448 r ; przyjmując nawet, że poślubiła Janusza dopiero około r. 1376, i że miała wtedy nie więcej jak około czternastu lat życia, dojdziemy do wniosku, że dożyła przecież bardzo poważnego wieku, co najmniej około 86 lat życia; cofnięcie zaślubin, a zatem także i urodzin jej do czasu znacznie wcześniejszego, wymagałoby przyznania jej w chwili zgonu około stu lub może nawet więcej lat życia.

1

Script. rer. Pruss. III. 113. — 2) Narbutt, Pisma histor. 298: Wolff. Ród Gedym. 52; Semkowicz. Rozb. Dług. 373. Kozłowski. Dzieje Mazow. 104 uw. 1 przyjmuje datę ślubu 1360 r. na podstawie omówionej poprzednio zapiski

2

Długosza z r. 1361. Podobnież Stadnicki. Olgierd i Kiejstut 16. który małżeństwo to w r. 1361 uważa już za istniejące. —

3

Gołębiowski, Opis Warsz. 15 uw. m. — 4) Script. rer. Pruss. II. 580. — 5) D a n i 1 o w i c z, Skarbiec I. nr. 417. —

4

⁽ⁱ) Voigt, Cod. dipl. Pruss. III. nr. 101.