0506

XI. 2.

ZIEMOWIT V (ż. MAŁGORZATA).

493

niezależnych źródłach, i dlatego niewątpliwie mylną jest data 1446 r., przyjmowana w dawniejszej historyo-grafii¹), nie mająca zresztą żadnego poparcia źródłowego. Natomiast można mieć wątpliwości, której z obu różnych dat dziennycłi przyznać należy pierwszeństwo, ile że oba źródła, które ją zawierają, pochodzą z tego samego miejsca, i nie ma podstawy do określenia, które z nich jest wiarogodniejszem. Z pewnem prawdopodobieństwem przypuścić jednak można, że prawdziwą jest data wcześniejsza, 17 lutego; w takim razie datę 5 marca możnaby wytłomaczyć późniejszem o kilkanaście dni zapisaniem odnośnego zdarzenia ²).

Małgorzata.

Długosz ³) podaje, iż Janusz II, książę raciborski, miał córkę Małgorzatę, która dwukrotnie wychodziła za mąż: naprzód za Kazimierza, ks. oświęcimskiego, a później za Ziemowita V, ks. mazowieckiego. Jest to jedyne, jakie posiadamy, źródłowe stwierdzenie pochodzenia Małgorzaty; nie ma jednak powodu podawać go w wątpliwość; naprzód dlatego, że Długosz jest tu źródłem współczesnem, a powtóre dlatego, że inny szczegół, z poprzednim integralnie złączony, t. j. podwójne małżeństwo Małgorzaty z książętami oświęcimskim i mazowieckim znajduje dokumentowe stwierdzenie. Pod datą 13 grudnia 1447 r.⁴) synowie Kazimierza oświęcimskiego z jego pierwszej żony Anny głogowskiej, Wacław, Przemysł i Janusz III, sprzedają pewne dobra celem wykupienia der Morgenyoben, dy wir der erlauchten furstynue frnwen Margarethe, unser Stif muł ter (a więc drugiej żonie ich ojca) schuldik worden, und um desu-illen wir stete mde dorfer dem hochgebornen jursten Schym-ken fursten in der Maże, yrem manę rorsaczt hatten. W dokumencie arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego z r. 1444 ^r’) wspomnianą jest także Margaretha relicta olim illusfris diicis Semoeithi. Wynika stąd, że mniemanie '’), jakoby Małgorzata była tylko oblubienicą Ziemowita, nie zaś jego żoną, nie odpowiada rzeczywistości.

Geneal. Mazow. Czart.II⁷) nie zna wcale Ziemowita V, zatem także i jego żony; natomiast daje Ziemowitowi III za żonę Małgorzatę, księżniczkę raciborską. Okazaliśmy, że Ziemowit III nie miał żony tego imienia (X. 3.); zachodzi tu oczywiste nieporozumienie, po którego sprostowaniu jednak znajdujemy nowy dowód, iż jeden z Ziemowitów mazowieckich (a więc Ziemowit V) poślubił księżniczkę raciborską imieniem Małgorzatę. Geneal. Mazow. Czart. I daje natomiast Ziemowitowi V Melsztyńską za żonę (iste du.rit Melstinska); i tutaj, jak widzieliśmy poprzednio (X. 13.). pomieszano żonę Ziemowita z inną księżną mazowiecką, żoną Janusza młodszego.

Daty zaślubin Małgorzaty z Kazimierzem oświęcimskim nie podaje żadne źródło. Ponieważ Kazimierz żonaty był przedtem z Anną, córką Henryka VIII głogowskiego, którą poślubił w drugiej połowie r. 1417, i z której doczekał się co najmniej trojga dzieci ■"), przeto małżeństwo jego z Małgorzatą mogło przyjść do skutku co najwcześniej r. 1421. Śmierć Kazimierza nastąpiła 7 kwietnia 1433 r.; dopiero zatem po tej dacie poślubiła Małgorzata Ziemowita; gdy zaś córka z tego małżeństwa żyje już co najpóźniej r. 1440 (XI. 14.), przeto data zaślubin przypada co najpóźniej na rok 1439.

Ostatni dokumentowy ślad życia Małgorzaty spotykamy w dokumencie z 21 grudnia 1457 r.^:i). Pod datą 23 czerwca 1475 r.¹⁰) zawierają dwaj synowie Jerzego Podjebrada, Henryk 11 młodszy, książę ziembicko-kładzki i Wiktoryn, książę ziembieko-opawski, umowę w sprawie miasta i terytoryum Pszczyny (Pless), przy-czem Henryk przyjmuje wobec Wiktoryna ewikcyą za możliwe pretensye do tej posiadłości, jakieby podnieść mogła „siostra zmarłego księcia Wacława⁴'. Według historyków śląskich ⁿj ma tu być rozumianą niniejsza Małgorzata. W istocie ojciec jej Janusz II miał syna Wacława’²); atoli nie widzę powodu, dlaczegoby tu należało koniecznie rozumieć owego Wacława raciborskiego i jego siostrę Małgorzatę, tern bardziej, że niewiadomo, iżby miała jakiekolwiek pretensye do Pszczyny. Można tu równie dobrze rozumieć którąkolwiek ze sióstr

1) Kozłowski, Dzieje Mazow. 815. — -) Caro. Gesch. Pol. V. A. 247 i Grotefend. Stammtafeln XII. nr. 6 przyjmują datę zgonu 5 marca 1442 r. — 3) H i s t. Pol. IV. 289. — p Kod. dypl. in. Krak. II. nr. 429. — •'>) Cod. epist. II. nr. 297. — <>) Gołębiowskiego, Dzieje Pol, I. str. XVIII i XXI. — 1) Por. str. 487 uw. 5. — 8) Por. Grotefend. Stamnilafeln II. nr. 81. VII nr. 19—22. — 9) Kod. dypl. Mazow. nr. 206 Datacya dokumentu zawiera usterkę, podano w nim bowiem feria terna (He S. Thomc; w r. 1457 dzień św. Tomasza przypadał jednak dopiero na środę. Wobec tego należy czytać albo ftria (juarta, albo feria tercia in wigilia S. Thomc. — 10) G r ii n b a g e n u Markgraf, Leli.- u. Bos.- Ukden Sehles. II. 896 nr. 17. — U) Griinhagen, ibid. II 896 nr. 17 uw. 1; Grotefend, Stammtafeln VII. nr. 19. XII. nr. 6. — 12) Ibid. XII. nr. 5.