0514

XI. 6.

ALEKSANDER.

501

oławskiej, jest niewątpliwie mylny. Od chwili, w której został biskupem trydenckim, nie może juz być mowy o uzyskaniu przezeń biskupstwa włocławskiego, z licznych bowiem źródeł wynika, że Aleksander przebywał odtąd za granicą, a i dalsze godności kościelne, jakie otrzymywał, były zagraniczne; chcąc utrzymać powyższy przekaz, należałoby przypuścić, że sprawował godność biskupa włocławskiego po promocyi na proboszcza gnieźnieńskiego, a przed promocyą na biskupa trydenckiego, a więc przed 20 października 14-23 r. Takiemu przypuszczeniu sprzeciwia się jednakowoż przedewszystkiem treść wspomnianego powyżej pisma papieskiego do Jagiełły¹), z którego wynika, że Aleksander wprost z prepozyta gnieźnieńskiego posunięty został na biskupstwo trydenckie, a powtóre okoliczność, że, jak skądinąd wiadomo²), na stolicy włocławskiej zasiadał od 23 stycznia 1402 r. do 3 marca 1421 r. Jan Kropidło, a zaraz potem od 20 października 1421 r. do 5 kwietnia 1428 r. Jan Pella z Niewiesza. Rozpatrując bliżej przytoczony ustęp Geneal. Tomic., dochodzimy do wniosku, że zaszła tu niewątpliwie omyłka, bądź to po stronie kopisty genealogii, bądź też jej wydawcy, a mianowicie, że zamiast słowa Vladislavien. należy czytać Vladislaum; w ustępie tym jest bowiem mowa o całern potomstwie męskiem Ziemowita IV; gdybyśmy przypuścili, że lekcya Vladislavien. jest trafną, natenczas brakowałoby pośród synów Ziemowita IV Włodzisława I (XI. 10.), o którym zaraz najbliższe zdanie, w odniesieniu do poprzedniego ustępu, wspomina.

W dwu pismach bez daty³), jak treść ich wskazuje, z r. 1423, Jagiełło wstawia się za Aleksandrem u księcia austryackiego Albrechta V i arcyksięcia styryjskiego Ernesta Żelaznego (XI. 4.), popierając jego kandydaturę na biskupstwo trydenckie, które od dłuższego czasu skutkiem śmierci Jerzego I Liechten-steina (20 sierpnia 1419 r.)⁴) było opróźnionem. Tym razem zabiegi króla odniosły pożądany skutek. Marcin V zawiadamia .Jagiełłę o udzielonej Aleksandrowi prowizyi na toż biskupstwo pismem⁵), którego daty nie znamy; ponieważ jednak papież liczy sobie w niem szósty rok pontyfikatu, przeto wynika stąd, że wyszło ono z kan-eelaryi papieskiej w czasie między 11 listopada 1422 r. a 10 listopada 1423 r. Skądinąd okazuje się^i;), że nominacya Aleksandra na biskupa trydenckiego nastąpiła 20 października 1423 r.; data ta przypada rzeczywiście na szósty rok pontyfikatu Marcina V⁷). Już w dokumencie z 15 czerwca 1424 r. i wielu innych późniejszych ⁸) występuje Aleksander jako biskup trydencki. Administracyą biskupstwa tego zatrzymał do końca życia, nawet po promocyi na kardynała i patryarchę akwilejskiego; patryarehą a zarazem komendataryuszem biskupstwa trydenckiego nazwany jest jeszcze w dokumencie z 10 stycznia 1444 r. °), a nagrobek jego¹⁰) obok innych tytułów (między innymi też patryarehy akwilejskiego) mieni go także administrator ecclesie Tridentine. Z tego powodu wiele zabytków, jak Acta Nic. Gram. ^u) i Kallimacha Hist. Wł. Warn.¹²), już nawet jako patryarchę akwilejskiego nazywają Aleksandra biskupem trydenckim. Wybór następnego biskupa trydenckiego, Jerzego llacka z Temeswaldu, nastąpił dopiero po śmierci Aleksandra, 17 października 1440 r. ¹³).

Długosz¹⁴) poświadcza, że Aleksander uzyskał godność patryarehy akwilejskiego tudzież urząd kardynała presbytera tytułu św. Wawrzyńca w Damaszku, od papieża Feliksa V. Kardynałem nazywają go też Acta Nic. Gram.¹⁵), Kallimach ^1C) i dwa dokumenty¹⁷); ostatni mieni go wyraźnie, stwierdzając w zupełności przekaz Długosza, presbyter cardinalis tit. S. Laurencii in Damasco. W tychże samych dokumentach poświadczony też jest jako patryarcha akwile.jski. Również w nagrobku^1S) nazwany cardinalis et patriarcha Aąuileyiensis. Data uzyskania obu tych godności (prawdopodobnie równocześnie mu udzielonych) nie da się określić całkiem ściśle. Długosz¹⁰) o Aleksandrze jako kardynale i patryarsze wspomina już pod r. 1442;

D Rykaczewski. Invent. 3. — 2) Fijałek, Ustal, chronol. bisk. wtoct., Przew. nauk. i liter. 1894, 352. 353. — 3) Caro, Lib. canc. U. nr. 135. 13G. — 4) Gams, Series episc. 317. — 5) Rykaczewski, Tncent. 3. — 6) Bonelli, Monum. 126. — <) Mylnein tedy jest podanie Gamsa, Series episc. 317, jakoby Aleksander został biskupem trydenckim dopiero 23 marca 1424 r.; dala ta przypadałaby zresztą już na siódmy rok pontyfikatu Marcina V. Trafnie Lichnowsky, Gesch. d. llaus. Habsb. V. 318 przyjmuje rok 1423. — 8) Lichnowsky. ibid. V. regg. nr. 2204—2207. 2209. 2553. 2729. 2730. 2734. 2855. — 9) Chmel, Reg. Frider. IV. nr. 1592. U L i c li n o ws k y ’ ego, Gesch. d. Haus. Habsb. VI. reg. nr. 717 treść tego dokumentu z powodu ściągnięcia go w jedno z innym dokumentem, zupełnie mylnie wypadła. — 10) Stronczyński, Pomn. Piastów 129. — 11) Cod. dipl. Siles. XV. 214. 224. — 12) Mon. Pol. VI. 439. — 13) Gams, Series episc. 317. — 14) Hist. Pol. IV. 346. 677. — 15) Cod. dipl Siles. XV. 214. 224. — 16) Mon. Pol. VI. 439. — 17) Lichnowsky, Gesch. d. Haus. Habsb. VI. reg. nr. 723; Chmel, Reg. Frider. IV. nr. 1592. — 18) S t r o n cz y ń s k i, Pomn. Piast. 129. — 19) Hist. Pol. IV. 677.