051

Do nazwy jego przyrosło sporo legend, mglistych, zacierających się ^ dniem każdym, czasem jaki grajek ludowy śpiewał dumę o bohaterze owego szlaku.

Szedł pono od Niemirowa, po pod Sumówkę, ku Bałcie i dalej.

Osiadł swego czasu pca biemirowem, na skraju puszczy, kędy sterczały zwaliska „dziewiczego skitu“ niejaki Fedor Biłocki.

Ten gospodarował skrzętnie, lecz w swym „dziewiczym skic;e“ miewał gości różnych, szczególnie w nocy.

Czasem Wołoszyn tu się przyplątał, czasem Tatarzyn.

Niespodzianie spadł kiedyś na Niemirów, Samuś watażka pomocnik Paleja i wtedy ów Fedor Biłocki momentalnie przedzierzgnął się w Fedora Szpaka.

Wyrżnął część Niemiirowian, a z drugą częścią, przeważnie kobiet, poszedł od Niemirowa, przez Tulczyn, ku Sumówce, ku Jahorlikowi aż hen na Dubossary.

W Dubossarach sprzedał jeńców w jasyr.

Stąd owa droga Fedora Szpaka przezwana została szlakiem Szpakowym.

Tym szlakiem Szpak znowuż do Niemirowa /powrócił, znowuż począł gospodarzyć, lecz od czasu do czasu się podnosił, szedł dobrze sobie znaną drogą i wszędzie czynił pożogę i ruinę.

Nad takim to szlakiem leżała Sumówka i należała swego czasu razem z Obodówką, Wierzchówką, Koniecpolem, do książąt Korotkich, od nich przeszła do Janusza Wiśniowieckiego.

Po Wiśniowieokich władali temi dobrami Lubomirscy, Potoccy, wreszcie Sobańscy.

Nawiedzane były one strony od południa przez Tatarzyna i Wołocha, a od północy przez watahy Chmielnickiego i Krzywonosa.

W okolicach Sumówki często spotykałeś wały i ołkopy ziemne sypane przeciw Chmielnickiemu, lub przez niego, a liczne kurhany, horody-szcza, mogiły świadczyły o ruinach, czynionych tu przez hajdamaków i opryszków.

Gdy zaś nastały spokojniejsze czasy, to Sobańscy wnieśli tu ład i gospodarkę dobrą.

Mając w tych ątronach ziemie rozległe, nieśli dobrze sztandar kultury polskiej na owe Pobereże.

Mieszkała tu swego czasu piękna pani Sobańska, przyjaciółka Adama Mickiewicza z jego Odeskich czasów.

Odv został Mickiewicz mianowanym profesorem liceum Richelieugo w Odesie, to przybył na owe południe i bardzo się zbliżył z domem Sobańskich.

52