0535

BOLESŁAW IV.

XII. 3.

52 2

Wobec tego obliczenie powyższe upada samo przez się; źródła zaś wykazują wcale co innego. Pierwszy dokumentowy ślad istnienia jego spotykamy w zapisce o złożonej mu (i jego siostrze Eufemii) przysiędze homagial-nej panów mazowieckich r. 1428^{1 2}); pytanie, w jakim wieku był podówczas Bolesław, rozstrzygają dalsze dokumenty. Tak w liście Witołda do Jagiełły, pisanym wnet po 14 czerwca 1430 r. ²), znajduje się ustęp stwierdzający, iż w czasie tym Bolesław nie miał jeszcze lat sprawnych fnondum ad debitam etatem peroe-riisset). Pod datą 29 stycznia 1431 r.³) wychodzi zapis Bolesława dla jego matki, zabezpieczający jej dożywocie wdowie na ziemi warszawskiej; w pięć lat potem, 3 marca 1436 r., wystawia Bolesław nowy zapis dla niej, tejże samej treści²), w którym jako przyczynę ponownego wydania aktu podaje, iż obecnie doszedł już do wieku sprawnego (nunc autem, dum iam Deo a-uspice ad debitam legittimamgue racionis nostre etatem per-venimus), gdy przeciwnie dawniej, w chwili wydania zapisu z r. 1431, wieku tego jeszcze nie miał (quia pro-tunc nondum cl debitam et hgittimam etatem peroenimus). Stąd wypływa, że nie żył jeszcze r. 1416, a żył już r. 1421. Na jaki rok w wskazanych co dopiero granicach czasu 1431 —1436 przypada fakt dojścia jego do lat sprawnych, nie można całkiem na pewno określić; posiadamy wprawdzie cały szereg dokumentów, wystawionych pod imieniem Bolesława w czasie pomiędzy r. 1432 — 1436³), nie można stąd jednak wnioskować jakoby już wtedy liczy¹ lat piętnaście, skoro wiemy, że pierwszy jego zapis dla matki z r. 1431, obejmujący tak ważne zarządzenie, jak obciążenie ziemi warszawskiej dożywociem wdowiem, wystawiony był niewątpliwie w czasie, kiedy jeszcze do lat sprawnych nie doszedł, a nadto jeszcze z czasów przed wydaniem tego dokumentu, bo z r. 1430, posiadamy kilka dyplomatów⁴), również pod imieniem Bolesława wychodzących. Można tedy przyjąć, że jak do r. 1431 kancelarya warszawska wydawała dyplomaty na imię nieletniego księcia, ale zarazem jedynego męskiego przedstawiciela panującego w tej dzielnicy rodu, tak też i przez kilka lat potem postępowano w ten sam sposób, mimo że i wtedy jeszcze książę do lat sprawnych nie doszedł; proceder, który jeszcze w kilku innych podobnych wypadkach zastosowywano na Mazowszu w wieku XV i XVI {XI. 15. 16. XII. 8. 11—13. 16. 17). Jako najprawdopodobniejsze uważam przypuszczenie, że wydanie ponownego zapisu dożywocia dla Anny r. 1436 nastąpiło w najbliższym czasie po dojściu Bolesława do lat sprawnych; jeśli bowiem w ogóle miano wątpliwości co do prawnej mocy aktu z r. 1431, dlatego, że pochodził od nieletniego księcia, to słuszna przyjąć, że do odnowienia zapisu przystąpiono zaraz wtedy, kiedy owa przeszkoda prawna została usuniętą. Stąd wypływa wniosek, że urodziny Bolesława przypadają na rok 1421; umierając liczył on zatem nie więcej nad 33 lata życia.

Ostatni znany dokument Bolesława pochodzi z r. 1454, bez daty dziennej⁵). W piśmie W. Mistrza krzyżackiego z 8 lutego 1454 r.⁶) wspomniany jest jeszcze jako żyjący. Dwa niezależne źródła, Kalend. Płoc.⁹) i Długosz¹⁰) zapisują zgodnie datę jego śmierci pod dniem 10 września 1451 r. Wobec tego upada data roczna zgonu 1455, podana w Spom. Soehacz. ⁿ); zważywszy, że Bolesław zmarł pod koniec trzeciej ćwierci roku 1454, możemy omyłkę w tem ostatniem źródle usprawiedliwić nieznaczną niedokładnością. W Nekr. Strzeln. ¹²) zapisano pod datą 17 września: Boleslaus dux, która to zapiska zdaniem wydawcy¹³) mogłaby się odnosić do niniejszego Bolesława. W istocie, różnica między rzeczywistą datą śmierci tego księcia, i datą zawartą w niniejszej zapisce, jest stosunkowo nieznaczną, tak że z tego punktu widzenia nie byłoby prze-, szkody w przyjęciu powyższej hipotezy, zwłaszcza, że Nekr. Strzeln. w zapiskach z XV w. nie odznacza się ścisłą dokładnością¹¹); natomiast obala to mniemanie stanowczo okoliczność, że w zabytku tym, kujawskiego pochodzenia, nie ma w ogóle dat nekrologicznych o książętach mazowieckich, z wyjątkiem tylko zapiski o Ziemowicie IV, który chwilowo na Kujawach panował, i o jego żonie {X. 9). Zapiska powyższa dotyczy więc niewątpliwie innego księcia ¹⁵).

1

1) Kod. dypl. Mazow. dod. nr. 10. — 2) Cod. epist. It. nr. 180. — 3) Kod. dypl. Ma z o w. nr. 167. —

2

Ibid. nr. 177. — 5) Ibid. nr. 170. 171. 173. 174; Rykaczewski, Invent. 344; Gawarecki, Przywil. PIoc. 142;

3

Milewski, Herbarz 176 nr. 219, 348 nr. 450, 377 nr. 497, 462 nr. 595. — 6) Ibid. 111 nr. 139, 187 nr. 227, 267 nr. 329,

4

325 nr. 412, 333 nr. 427. — 7) Ibid. 266 nr. 328. — 8) Danilowicz, Skarbiec II. nr. 1915. — 9) Mon. Pol. V. 456. —

5

10) Hist. Pol. V. 189. — li) Mon. Pol. III. 121. — 12) Ibid. V. 752. — 13) Ibid. V. 752 uw. 1. — 14) Por. str. 378. —

6

15) Por. Uzupełnienia do IV. 6.