061614
36

132

132

J re może nie mało straciły na rozbiorze Polski. W czas uwiadomione, o tych zamiarach, byłyby się także starały wstrzy-i mad i zaradzid temu.

W najgorszym razie, i z Polski można było jeszcze nie małą siłę wyciągnąć, gdy-; by była usłyszała głos sąsiada ujmującego s się za nią, byłaby znalazła i odwagę i moź-\ nośc opierania się. Nie zdaje się, aby Au-$ strya była musiała cierpied prześladowanie \ za sprawiedliwośd, ale ona wolała dad się \ wciągnąć w nieprawość — zysk dającą wi-j doezny, a straty gdzieś tylko w oddaleniu J wskazującą.

Wójt. 1 cóż wyniknęło z tych zaborów krajów Polskich V

Stan. Z początku ofcrętwienie rozpaczy j ujęło serca Polaków. Potem zastanawiać się zaczęto, nad przyczynami nieszczęcia i ; słabości Polski.

\ Brak oświaty, słabość rządu, wynikają-\ ca ze sprzeczności praw powstałych w róż-j; nych okolicznościach, a tamujących siłę rządu — okazały się rozumniejszym przyczyną nieładu.

Właśnie wtenczas Papież był skasował zakon Jezuitów, Zakon ten nagromadził był wielkie majątki w Polsce. Cały ten majątek zasilił fundusz narodowy. Uchwalono aby majątki pojezuickie, zostały użyte na zakłady wychowania i nauki. Podniosły się znowu Akademie: Krakowska i Wileńska za staraniem komisy i edukacyjnej. Podniosło się i rolnictwo, zaczęto ża-kładad fabryki. Pokazało się wiele uczonych, co pismami swojemi uczyli lub budzili naród, diod pisali bardzo z cudzoziemska. Znaleźli się i tacy, co spisując kisto-ryą narodu, przypomnieli mu jego wielkośd w latach dawnych.

Zaczęli Polacy dumad nad przyczyną upadku. I zapragnęli poprawid prawa, stanowiące podstawę rządu. W ciągu lat kilkunastu Rosya uwikłała się w wojnę ze Szwecyą i Turcyą, i sprzymierzyła się ści-ślój z Austryą, bo i ta prowadziła wojnę z Turcyą. Zaczęto i Polskę wciągad do tego przymierza. Pruskiemu królowi się to

mogą, innego wprawdzie zysku nie będzie tylko rekruty i podatki, ale tyle mnićj wezmą Moskwa i Prusy,

Podobnemi podmowami uśpiono nako-niee sumienie starój cesarzowej i uczyniono zgodę o części, które od Polski oderwad postanowiono. Zaraz na mocy uczynionej w Petersburgu umowy, obsadzono wojskami te części kraju, o które umowa zapadła. Austrya zajęła Euś czerwoną, częśc Podola, Spiż i kopalnie soli. Prusy województwa Chełmińskie, Pomorskie, Malborgskie i Warmią, wyjąwszy Gdańsk i Toruń, także częśc Wielkopolski za Notecią. M.oskwa zajęła Euś Białą ze wszystkim co było za rzeką Dnieprem. Lecz nie dośó na zajęciu. Zwołano sejur w Warszawie, i chód starano się nsilnie, aby tylko podli przekupni ludzie do sejmu wybranemi zostali, gdy jednak od sejmu tego żądano przyzwolenia na oddzielenie od krajów Polskich i oddanie obcym, krajów^r przez obce wojska już zabranych, utworzył się opór wcale niespodziewany.

Nie było jednak siły, coby na głos rozpaczającego posła Raj tana ruszyła się na obronę Polski. Usunięto posłów co zawadzali. Reszta z rozpaczą w sercu, albo pie-niądzmi w kieszeni, podpisała co żądano. Było to w^r roku tysiąc siedemset siedmdzie-siątym trzecim.

Na tym samym sejmie przywrócono Liberum Yeto, ścieśniono władzę króla dając mu radę nieustającą. Moskwa w szczególności i wszystkie trzy dwory w Ogólności zaręczyły trwałośó Polski.

Młyn. Aha! To jakoby na żarty!

Wójt. I czy to doprawdy musiałaby była Austrya prowadzid wojnę z Prusami i RosyąV

Stan. Niekoniecznie. Wszak to wiecie z doświadczenia, jak bojażliwemi są ludzie mające złe zamiary. Na złodzieju czapka gore, mówi przysłowie.

Nie rzadko słowem śmiałym można od złego odstraszyć, byle na czas było wy- j mówione. Do tego, oprócz tych trzech mo- \ carstw, znajdują się i inne w Europie, któ- {